Danh sách các chi cục hải quan trên toàn quốc - mới từ 3/2025

Từ ngày 1/3/2025, sẽ không còn cấp Tổng cục hải quan. Thay vào đó là cấp Cục hải quan, và tiếp đó là đến các chi cục hải quan quản lý các tỉnh thành trong cả nước.

Vậy các thành phố lớn, các cảng biển và sân bay quốc tế sẽ thuộc quản lý của cơ quan hải quan nào?

Đó chính là nội dung trong phần dưới đây của bài viết này.

Các chi cục hải quan tại các tỉnh thành - từ 3/2025

Bộ tài chính mới ban hành Quyết định 382/QĐ-BTC ngày 26/02/2025, quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục hải quan.

Quyết định này thiết lập mô hình tổ chức 3 cấp cho ngành Hải quan từ trung ương đến địa phương, thay đổi cách thức vận hành và quản lý hải quan.

Quyết định này quy định rõ chức năng quyền hạn của Cục hải quan (mới), là cơ quan thay thế cho Tổng cục hải quan trước đây. Ngoài ra, văn bản cũng công bố Danh sách các chi cục hải quan khu vực trên phạm vi toàn quốc - áp dụng từ 1/3/2025. Theo đó, các chi cục lớn quản lý các tỉnh thành và cửa khẩu quốc tế lớn như:

• Chi cục Hải quan khu vực I: Hà Nội & 4 tỉnh lân cận
• Chi cục Hải quan khu vực II: Tp. Hồ Chí Minh
• Chi cục Hải quan khu vực III: Hải Phòng & Thái Bình

Chi tiết danh sách được đưa vào Phụ lục đính kèm với Quyết định 382 (như hình dưới đây).

Dưới đây là những nội dung quan trọng nhất của quyết định, tập trung vào tác động đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các Chi cục Hải quan địa phương.

Thay đổi về thủ tục hải quan có tác động đến doanh nghiệp

Quyết định 382/QĐ-BTC đánh dấu việc tái cơ cấu mô hình thủ tục hải quan theo hướng tập trung và hiện đại hơn, nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Cục Hải quan sẽ áp dụng mạnh mẽ quản lý rủi ro trong thủ tục thông quan – tức là phân luồng hàng hóa theo mức độ rủi ro để quyết định kiểm tra hay miễn kiểm tra​

Cách làm này giúp đơn giản hóa thủ tục cho các lô hàng ít rủi ro, giảm bớt khâu kiểm tra vật lý, nhờ đó doanh nghiệp làm thủ tục nhanh hơn. Đồng thời, chế độ ưu tiên doanh nghiệp (Doanh nghiệp ưu tiên/AEO) tiếp tục được triển khai​, cho phép doanh nghiệp tuân thủ tốt được hưởng quy trình thông quan đơn giản, giảm chứng từ và được ưu tiên giải quyết.

Ngoài ra, Cục Hải quan còn có nhiệm vụ phối hợp kiểm tra chuyên ngành (về chất lượng, kiểm dịch, an toàn thực phẩm) ngay trong quy trình hải quan theo yêu cầu của các Bộ/ngành​ . Việc kết hợp các khâu kiểm tra vào một đầu mối hải quan giúp doanh nghiệp tránh phải làm thủ tục qua nhiều cơ quan riêng lẻ, từ đó thủ tục xuất nhập khẩu gọn hơn và minh bạch hơn.

Tác động đến thời gian thông quan và chi phí liên quan

Những thay đổi trên được kỳ vọng sẽ rút ngắn thời gian thông quan và tối ưu chi phí cho doanh nghiệp.

Thứ nhất, mô hình tổ chức 3 cấp với 20 Chi cục Hải quan khu vực giúp thống nhất quy trình xử lý trên phạm vi rộng, tránh trùng lặp thủ tục giữa các địa phương. Các Chi cục Hải quan khu vực quản lý nhiều tỉnh thành sẽ áp dụng chung một quy trình chuẩn, giúp doanh nghiệp ở các địa bàn khác nhau đều được phục vụ theo cùng một chuẩn mực, giảm thời gian chờ đợi do khác biệt vùng miền.

Thứ hai, việc áp dụng quản lý rủi ro và thông quan điện tử giúp phần lớn lô hàng được thông quan nhanh chóng nếu hồ sơ đầy đủ và tuân thủ tốt, chỉ dừng kiểm tra số ít trường hợp nghi ngờ​.  Điều này trực tiếp giảm thời gian hàng hóa nằm tại cảng/kho, qua đó giảm chi phí lưu kho, lưu bãi cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, chương trình doanh nghiệp ưu tiên (AEO) cho phép các doanh nghiệp đủ điều kiện được thông quan gần như ngay lập tức với thủ tục tối giản, càng rút ngắn thời gian thông quan cho đối tượng tuân thủ tốt​. 

Tuy quá trình sắp xếp lại bộ máy có thể khiến doanh nghiệp cần thời gian làm quen ban đầu, về lâu dài một hệ thống hải quan tinh gọn, thống nhất sẽ giảm thiểu chi phí hành chính không cần thiết và tránh được việc doanh nghiệp phải đi lại nhiều nơi. Tổng thể, quyết định mới hướng tới tạo môi trường thông quan nhanh gọn hơn và chi phí thấp hơn cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Vai trò và trách nhiệm mới của các Chi cục Hải quan địa phương

Quyết định 382/QĐ-BTC thay đổi cấu trúc cấp địa phương: thay vì mỗi tỉnh/thành có một Cục Hải quan riêng, nay các Chi cục Hải quan địa phương được tổ chức lại theo 20 khu vực trên toàn quốc (như hình phía trên).

Mỗi Chi cục Hải quan khu vực phụ trách nhiều tỉnh, thành phố (theo danh sách kèm Quyết định) với trụ sở chính đặt tại một địa phương trung tâm. Điều này mở rộng phạm vi quản lý và trách nhiệm của từng Chi cục: họ phải quản lý, chỉ đạo nghiệp vụ hải quan trên địa bàn nhiều tỉnh cùng lúc, bao gồm tất cả các cửa khẩu, cảng biển, sân bay trong khu vực. Theo quy định mới, mỗi Chi cục Hải quan khu vực được tổ chức không quá khoảng 8 phòng/đội nghiệp vụ trực thuộc, và tất cả các đội Hải quan cửa khẩu, ngoài cửa khẩu (tức các trạm hải quan tại cửa khẩu biên giới, cảng, sân bay, kho ngoại quan...) đều trực thuộc Chi cục khu vực đó​.

Như vậy, Chi cục Hải quan khu vực có vai trò như một đầu mối điều phối toàn bộ hoạt động hải quan vùng, đảm bảo các thủ tục, chính sách được thực thi thống nhất. Họ chịu trách nhiệm hướng dẫn doanh nghiệp làm thủ tục, giám sát việc thu thuế và thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu trong vùng, cũng như phát hiện, xử lý vi phạm (buôn lậu, gian lận) trên địa bàn rộng hơn. Các Chi cục này cũng phải phối hợp với chính quyền nhiều tỉnh, cơ quan công an, biên phòng ở các địa phương khác nhau, đòi hỏi năng lực quản lý và phối hợp liên vùng cao hơn trước. Đặc biệt, người đứng đầu Cục Hải quan (cấp trung ương) yêu cầu các đơn vị mới này phải nhanh chóng ổn định tổ chức và vận hành theo mô hình mới trong vòng 3 tháng kể từ khi quyết định có hiệu lực,  cho thấy trách nhiệm triển khai chuyển đổi mô hình của từng Chi cục khu vực là rất lớn.

Yêu cầu tuân thủ mới mà doanh nghiệp cần lưu ý

Cùng với mô hình mới, quyết định cũng đưa ra những yêu cầu tuân thủ quan trọng mà doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần đặc biệt lưu ý.

Trước hết, kỷ luật và tuân thủ pháp luật hải quan sẽ được giám sát chặt chẽ hơn: Cục Hải quan được trao quyền điều tra và khởi tố các vụ vi phạm trong lĩnh vực hải quan nếu đủ dấu hiệu hình sự​. Điều này có nghĩa doanh nghiệp phải tuyệt đối tuân thủ quy định, minh bạch về hàng hóa, xuất xứ, trị giá...; nếu cố tình gian lận có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Thứ hai, doanh nghiệp cần chuẩn bị cho kiểm tra sau thông quan: hải quan sẽ tăng cường hậu kiểm đối với hàng hóa sau khi đã được thông quan​. Do đó, doanh nghiệp phải lưu trữ đầy đủ chứng từ, sổ sách và tuân thủ đúng khai báo ban đầu, tránh sai sót vì có thể bị thanh tra và truy thu thuế hoặc xử phạt sau khi hàng đã thông quan.

Thứ ba, với sự phát triển của thương mại điện tử quốc tế, hải quan sẽ quản lý chặt hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử theo các quy định pháp luật và cam kết quốc tế​. Các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu qua kênh thương mại điện tử cần tuân thủ quy định mới về khai báo thông tin hàng hóa, giá trị giao dịch trên hệ thống điện tử, đảm bảo đúng hạn ngạch và chính sách mặt hàng như quy định.

Cuối cùng, để được hưởng lợi từ chế độ doanh nghiệp ưu tiên, doanh nghiệp phải đáp ứng những tiêu chí nghiêm ngặt về tuân thủ pháp luật hải quan, chấp hành tốt nghĩa vụ thuế và thủ tục trong thời gian dài​. Những doanh nghiệp có nhu cầu nên chủ động hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, minh bạch tài chính và hàng hóa để đủ điều kiện được công nhận ưu tiên. Tóm lại, môi trường quản lý hải quan mới đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao ý thức tuân thủ, đầu tư hơn vào việc cập nhật quy định và quản trị rủi ro tuân thủ để tránh bị xử lý và tận dụng được các ưu đãi hợp pháp.

Cải cách và siết chặt quản lý ảnh hưởng đến hoạt động thương mại quốc tế

Quyết định số 382/QĐ-BTC phản ánh một bước cải cách quan trọng trong quản lý hải quan, qua đó tác động đáng kể đến hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam. Về mặt tích cực, việc tinh gọn bộ máy và hiện đại hóa quy trình giúp nâng cao hiệu quả thông quan, từ đó tăng tính cạnh tranh cho môi trường xuất nhập khẩu của Việt Nam. Thời gian thông quan nhanh và thủ tục minh bạch sẽ tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nước ngoài, giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Bên cạnh đó, những cam kết về quản lý hải quan theo chuẩn mực quốc tế (ví dụ: quản lý hàng thương mại điện tử theo thông lệ quốc tế, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thực hiện chế độ doanh nghiệp ưu tiên tương thích với Tổ chức Hải quan Thế giới) cho thấy Việt Nam đang hòa nhập sâu hơn vào hệ thống thương mại toàn cầu​. Điều này có thể thúc đẩy sự công nhận lẫn nhau giữa hải quan Việt Nam và hải quan các nước (như thỏa thuận AEO song phương), tạo thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam khi thông quan ở nước ngoài và ngược lại.

Mặt khác, việc siết chặt quản lý và chống buôn lậu, gian lận cũng tác động đến thương mại quốc tế theo hướng làm môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh hơn. Hải quan sẽ tăng cường kiểm soát các lô hàng rủi ro cao, ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng tuồn ra thị trường​. Điều này có thể gây thêm một số bước kiểm tra đối với doanh nghiệp chưa tuân thủ tốt, nhưng về dài hạn sẽ bảo vệ doanh nghiệp làm ăn chân chính và uy tín hàng xuất khẩu Việt Nam. Việc kiểm tra nghiêm ngặt cũng đảm bảo Việt Nam tuân thủ các quy định quốc tế về phòng chống buôn lậu, chống vận chuyển trái phép (như ma túy, động thực vật hoang dã...), qua đó tránh được các chế tài hoặc rào cản từ nước nhập khẩu do vi phạm quy tắc thương mại. Nhìn chung, cải cách mô hình hải quan lần này hướng tới mục tiêu kép: tạo thuận lợi thương mại cho dòng chảy hàng hóa hợp pháp, đồng thời tăng cường quản lý để phòng ngừa vi phạm. Nếu triển khai hiệu quả, quyết định mới sẽ đem lại lợi ích lâu dài cho hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam, giúp thông quan nhanh hơn và an toàn hơn, củng cố niềm tin của đối tác và nhà đầu tư nước ngoài. 

Bạn có thể tải tài liệu:

• Quyết định 382/QĐ-BTC của Bộ tài chính
• Phụ lục về Danh sách các chi cục hải quan khu vực

Tham khảo:

Bài viết trên đây (với hỗ trợ của ChatGPT) có trích dẫn nội dung từ Quyết định 382/QĐ-BTC (26/2/2025) và một số bài báo liên quan​: 

• https://cand.com.vn/su-kien-binh-luan-thoi-su/mo-hinh-moi-cua-hai-quan-tu-ngay-mai-i760485/
• https://congthuong.vn/danh-sach-20-chi-cuc-hai-quan-tren-toan-quoc-376076.html
• https://www.anninhthudo.vn/cuc-hai-quan-va-20-chi-cuc-hai-quan-khu-vuc-duoc-to-chuc-ra-sao-post604727.antd