Cảng container - đầu mối lưu thông hàng hóa quốc tế và nội địa

Cảng container là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi tập trung lưu thông và vận chuyển khối lượng lớn hàng hóa giữa các quốc gia.

Với sự gia tăng của thương mại quốc tế, vai trò của các cảng container ngày càng được khẳng định. Từ những cảng lớn nhất thế giới như Thượng Hải hay Singapore đến các cảng tại Việt Nam như Cát Lái, Lạch Huyện, Cái Mép – Thị Vải, hệ thống cảng container không chỉ thúc đẩy xuất nhập khẩu mà còn đóng vai trò chiến lược trong phát triển kinh tế.

Cảng container là gì?

Đây là nơi tập trung nhiều thiết bị và công nghệ hiện đại nhằm tối ưu hóa hiệu quả hoạt động. Điểm khác biệt chính của cảng container so với các loại cảng khác là khả năng vận hành khối lượng lớn hàng hóa được chuẩn hóa trong các container, từ đó tăng tính hiệu quả và giảm thiểu chi phí logistics.

Thông thường, tại khu vực cảng container diễn ra hoạt động xếp dỡ hàng container từ các phương tiện vận tải thủy (tàu, sà lan…) lên bãi cảng (Container Yard – CY) hoặc các phương tiện vận tải đường bộ, đường sắt.

Cảng container thường là 1 cảng độc lập nằm ở ví trí thuận lợi chuyên phục vụ cho việc tiếp nhận và vận chuyển hàng container. Tuy nhiên trên thực tế, ở phạm vi nhỏ hơn, chúng ta có thể bắt gặp bến cảng container (terminal) như một bộ phận của hải cảng lớn, phục vụ hàng hoá tổng hợp, bao gồm các cảng phục vụ các loại tàu khác nhau ngoài tàu container (như: hàng rời, tàu dầu, tàu khách…).

Cấu trúc của một cảng container bao gồm:

• Bãi container (Container Yard): Khu vực lưu trữ container trước khi vận chuyển.
• Cầu cảng (Berth): Nơi tàu cập bến để xếp và dỡ hàng.
• Thiết bị bốc xếp: Gồm cần cẩu bờ (STS crane), cần cẩu bãi (RTG) và các phương tiện di chuyển chuyên dụng.

Các tiêu chí chính đánh giá cảng container

Để đánh giá hiệu quả và quy mô của một cảng container, các tiêu chí quan trọng bao gồm:

1. Vị trí chiến lược: Một cảng container hiệu quả thường nằm gần các tuyến vận tải quốc tế, trung tâm sản xuất hoặc khu công nghiệp lớn.
2. Cơ sở hạ tầng: Bao gồm chiều dài cầu cảng, diện tích bãi container, độ sâu trước bến, khả năng tiếp nhận tàu lớn, thiết bị xếp dỡ trong cảng (cẩu giàn, xe nâng, xe trailer, ổ điện lạnh...)
3. Hiệu suất vận hành: Đo lường qua sản lượng container (TEU), thời gian giải phóng tàu, và năng lực xử lý hàng hóa.
4. Ứng dụng công nghệ: Các cảng hiện đại sử dụng hệ thống quản lý cảng (PMS), tự động hóa bốc xếp và tích hợp công nghệ số để tăng hiệu quả.
5. Tính bền vững: Phát triển "cảng xanh" nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường và sử dụng năng lượng tái tạo.

Chiều về trên cảng Lạch Huyện - Hải Phòng

Những thách thức của cảng container hiện nay

Mặc dù đóng vai trò quan trọng, các cảng container cũng đối mặt với nhiều thách thức:

• Tắc nghẽn giao thông: Gia tăng khối lượng vận chuyển dẫn đến tình trạng quá tải tại nhiều cảng lớn.
• Đầu tư hạ tầng: Nhiều cảng vẫn thiếu nguồn vốn và công nghệ để nâng cấp.
• Ô nhiễm môi trường: Hoạt động cảng thường gây ra tiếng ồn, khí thải và rủi ro dầu tràn.
• Cạnh tranh khu vực: Việt Nam cần nâng cao hiệu suất để cạnh tranh với các cảng lớn như Singapore, Port Klang.

Tương lai và xu hướng phát triển của cảng container

Các xu hướng phát triển chính của cảng container trong tương lai bao gồm:

1. Ứng dụng công nghệ số: Tự động hóa quy trình bốc xếp, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) để tối ưu hóa vận hành.
2. Phát triển cảng xanh: Sử dụng năng lượng tái tạo và công nghệ giảm phát thải để phát triển bền vững.
3. Hợp tác quốc tế: Thúc đẩy liên kết giữa các cảng trong khu vực thông qua các hiệp định thương mại.
4. Đầu tư nâng cấp hạ tầng: Mở rộng cầu cảng, tăng khả năng tiếp nhận tàu lớn và cải thiện quản lý container.

Tại Việt Nam, dự án phát triển cảng Lạch Huyện giai đoạn 2 và các sáng kiến khác hứa hẹn nâng cao năng lực của cảng biển quốc gia trong thập kỷ tới.

Sản lượng Top cảng container hàng đầu thế giới

Dưới đây là danh sách và sản lượng các cảng container lớn nhất thế giới năm 2024:

1. Cảng Thượng Hải (Trung Quốc): 47.5 triệu TEU.
2. Cảng Singapore: 38.3 triệu TEU.
3. Cảng Ningbo-Zhoushan (Trung Quốc): 34.5 triệu TEU.
4. Cảng Thâm Quyến (Trung Quốc): 30.1 triệu TEU.
5. Cảng Busan (Hàn Quốc): 24.8 triệu TEU.
6. Cảng Rotterdam (Hà Lan): 15.4 triệu TEU.
7. Cảng Dubai (UAE): 14.2 triệu TEU.
8. Cảng Los Angeles (Mỹ): 10.6 triệu TEU.

Phân tích sản lượng cho thấy châu Á là khu vực chiếm ưu thế, trong đó các cảng Trung Quốc dẫn đầu với nhiều cảng thuộc Top đầu. Điều này phản ánh vai trò ngày càng quan trọng của khu vực này trong thương mại toàn cầu.

Sản lượng các cảng container Việt Nam (2024)

Cảng Cát lái - Tp. HCM

Việt Nam có nhiều cảng container lớn, đóng vai trò chiến lược trong khu vực Đông Nam Á. Sản lượng cập nhật năm 2024:

1. Cảng Cát Lái (TP. Hồ Chí Minh): 6.5 triệu TEU.
2. Cảng Cái Mép – Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu): 4.2 triệu TEU.
3. Cảng Hải Phòng: 3.8 triệu TEU.
4. Các cảng miền Trung (Đà Nẵng, Quy Nhơn): ~1.5 triệu TEU.

Với sự tăng trưởng xuất khẩu và hội nhập quốc tế, các cảng container tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, cụm cảng Cái Mép – Thị Vải có tiềm năng trở thành cảng trung chuyển lớn trong khu vực nhờ khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn. Dự án siêu cảng Cần Giờ với quy mô đầu tư gần 5 tỉ USD cũng hứa hẹn đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia có cảng container quy mô hàng đầu trên thế giới.

Hệ thống cảng biển Việt Nam

Hệ thống các cảng biển tại Việt Nam đã và đang được xây dựng và phát triển trong qua thập kỷ.

Trong số các cảng biển lớn nhất Việt Nam, phải kể tới 2 cảng nước sâu đã đi vào hoạt động gồm: Cảng Cái Mép Thị Vải (Vũng Tàu) và Cảng Lạch Huyện (Hải Phòng).

Ngoài ra, còn có 1 số các cảng đang trong giai đoạn dự án:

• Dự án siêu cảng Cần Giờ (đầu tư 5 tỉ USD & sắp được triển khai)
• Dự án Cảng Trần Đề (Sóc Trăng)
• Dự án Cảng trung chuyển quốc tế Vân Phong - Khánh Hòa (đã bị tạm ngừng triển khai)

Ở phía Bắc, ngoài cảng CICT Cái Lân của Quảng Ninh, hệ thống các cảng container lớn nhất ở khu vực Hải Phòng nằm nối tiếp nhau, dọc theo sông Cấm hướng ra cửa biển, như trong sơ đồ dưới đây.

Vị trí các cảng container tại Hải Phòng

Tương tự như vậy trong khu vực phía Nam, các cảng biển nói chung và cảng container nói riêng nằm trong khu vực Tp. Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng tàu, như trong hình dưới.

Vị trí các cảng container tại Tp.HCM (Nguồn: Sea Dragon Intl Logistics)

Các cảng biển lớn ở Trung Quốc, Ấn Độ

• Danh sách các cảng biển ở Trung Quốc - Top thế giới
• Danh sách các cảng container lớn ở Ấn Độ

Lời kết

Cảng container đóng vai trò quan trọng trong thương mại toàn cầu, là nơi kết nối các quốc gia và khu vực thông qua dòng chảy hàng hóa. Với xu hướng tự động hóa và bền vững, cảng container không chỉ là hạt nhân của logistics hiện đại mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững.

Đối với Việt Nam, việc đầu tư nâng cấp hạ tầng và áp dụng công nghệ mới là chìa khóa để cạnh tranh trong khu vực và vươn xa trên bản đồ hàng hải quốc tế. Điều đó đang được hiện thực rõ trong những năm gần đây, và chắc chắn sẽ tiếp tục trong thời gian sắp tới, đưa Việt Nam thành 1 trong những trung tâm cảng biển và logistics lớn của khu vực và thế giới.