Hàng FOC là gì – Khai báo hàng “miễn phí” thế nào?

Bạn từng nghe tới cụm từ “FOC” khi nhập khẩu hàng hóa, nhưng chưa rõ thực chất hàng FOC là gì?

Đây là thuật ngữ khá đặc thù trong lĩnh vực logistics và xuất nhập khẩu. Nhiều chủ hàng khi làm thủ tục thông quan lần đầu hoặc nắm vai trò phân phối hàng hóa thường chạm mặt với khái niệm này mà không nhận ra tầm quan trọng của nó.

Hãy coi đây là một “món quà tặng” đi kèm trong giao dịch thương mại. Nhưng nếu không hiểu đúng bản chất hàng FOC, cách khai báo hoặc xử lý hồ sơ không chuẩn có thể gây ra rắc rối khi làm thủ tục hải quan. Vậy cụ thể hàng FOC là gì, nguồn gốc của thuật ngữ này từ đâu? Mời bạn theo dõi phần dưới đây.

1. Định nghĩa hàng FOC và nguồn gốc thuật ngữ

Chúng ta bắt đầu từ khái niệm cơ bản nhất để hiểu rõ hơn về "món hàng 0 đồng" này.

Hàng FOC là gì?

Nghe thì đơn giản, gần giống như "mua 10 tặng 1”. Nhưng trên thực tế, hàng FOC không hoàn toàn giống với hàng khuyến mãi thông thường mà chúng ta dễ thấy ngoài thị trường nội địa. Tôi sẽ làm rõ hơn sự khác biệt này ở phần sau.

Trước tiên, hàng FOC thường xuất hiện trong các trường hợp sau:

• Hàng mẫu phục vụ trưng bày hoặc thử nghiệm: Một nhà sản xuất gửi vài sản phẩm để khách hàng đánh giá chất lượng trước khi nhập số lượng lớn.
• Hàng tặng đi kèm hợp đồng chính: Ví dụ bạn đặt 100 máy pha cà phê, và nhà cung cấp tặng thêm 3 gói bột cà phê theo dạng FOC.
• Hàng được gửi để thay thế hoặc bảo hành: Một linh kiện được gửi đến miễn phí để thay cho cái cũ bị lỗi.

Tôi có lần hỗ trợ một khách hàng nhập khẩu máy móc từ Hàn Quốc. Trong lô hàng giá trị hơn 500 triệu, họ được tặng một bộ linh kiện nhỏ trị giá vài trăm nghìn đồng. Tưởng chừng chẳng đáng kể, nhưng khi khai báo hải quan, nếu không kê khai chính xác, thì nguy cơ bị phạt hành chính hoặc giữ hàng để kiểm hóa là rất rõ ràng.

Dù hàng FOC là “không tính tiền”, nhưng về mặt hồ sơ xuất nhập khẩu, thì đó vẫn là hàng hóa, và cần được kê khai đúng và đủ.

Về yếu tố pháp lý, chưa thấy có văn bản nào định nghĩa riêng cho hàng FOC. Tuy nhiên, trong thực tế khai báo, các cán bộ hải quan vẫn quen dùng khái niệm này, và yêu cầu doanh nghiệp phải ghi rõ trên Invoice (hóa đơn thương mại) phần nội dung "FOC item" hoặc "Value for customs purpose only” (giá trị chỉ để tham khảo khi tính thuế, không phải giao dịch thương mại).

Có người sẽ thắc mắc, “Nếu đã là miễn phí, sao còn phải khai?” Đó là suy nghĩ phổ biến, nhưng thiếu chính xác. Bởi vì luật hải quan không dựa trên việc bạn “mua hay không mua”, mà dựa trên hàng hóa có được đưa qua cửa khẩu và lưu thông trong nội địa hay không. Dù bạn trả tiền hay không, bất kỳ loại hàng nào đi qua biên giới đều dưới sự quản lý của cơ quan chức năng.

Tóm lại, có thể hiểu nôm na rằng hàng FOC là những món hàng đi kèm, không tính tiền, nhưng lại “không vô hình” trong hoạt động logistics. Nó đòi hỏi doanh nghiệp phải hiểu rõ bản chất, để xử lý đúng – kể cả về mặt vận đơn, invoice, tờ khai, và các yếu tố liên quan khác.

Trong phần tiếp theo, tôi sẽ chỉ ra sự khác biệt giữa hàng FOC và hàng khuyến mãi, vì tôi biết đây là điểm dễ gây nhầm lẫn – đặc biệt với những ai mới tiếp cận lĩnh vực này.

Sự khác biệt giữa hàng FOC và hàng khuyến mãi thông thường

Tiếp nối phần trước đã giải thích hàng FOC là gì, trong phần này tôi sẽ phân tích cụ thể sự khác nhau giữa hàng FOC và các loại hàng khuyến mãi mà chúng ta hay gặp trên thị trường. Nhiều người, thậm chí cả nhân viên mới trong ngành xuất nhập khẩu, thường nhầm lẫn hai loại này. Mà thực tế, nếu không phân biệt được thì rất dễ khai sai loại hình khi làm thủ tục hải quan — dĩ nhiên là dẫn đến phiền phức.

Hàng khuyến mãi là hàng hóa được cung cấp miễn phí hoặc giảm giá như một phần trong chương trình tiếp thị, bán hàng. Có thể là hàng tặng kèm khi mua sản phẩm, hoặc hàng sở hữu điều kiện sử dụng như phải dùng trong khung thời gian khuyến mãi cụ thể.

Vậy khác gì so với hàng FOC, đúng không?

Khác nhiều đấy.

1. Về mục đích sử dụng

Hàng FOC (Free of Charge) là hàng “miễn phí không vì mục đích thương mại”. Ở đây, “không vì thương mại” là điểm mấu chốt quan trọng. Nghĩa là, bạn không được bán lại hàng này để thu lại lợi nhuận. Trong ngành logistics và xuất nhập khẩu, hàng FOC thường xuất hiện ở các dạng sau:

• Hàng mẫu (sample) gửi cho khách hàng để thử nghiệm
• Hàng phụ tùng thay thế đi kèm phụ trợ sản phẩm chính
• Hàng tặng kèm trong hợp đồng, nhưng không tính tiền trong hóa đơn
• Hàng gửi bảo hành, sửa chữa hoặc thay thế

Trong khi đó, hàng khuyến mãi trong nước thường là một phần của chiến dịch tiếp thị: “Mua 1 tặng 1”, “Hóa đơn trên 500.000đ được thêm sản phẩm A”, v.v… — và dù bạn có được tặng thêm, thì giá sản phẩm chính thường đã gộp cả chi phí tặng kèm đó rồi.

Một lần, có khách hàng của tôi nhập về một lô hàng mỹ phẩm trong đó hãng sản xuất Hàn Quốc ghi rất rõ: 10 hộp có đơn giá, 2 hộp tặng kèm FOC. Lúc làm hồ sơ, bạn nhân viên mới của công ty này lại “gộp chung” vào tổng số lượng rồi tính tổng giá tiền bình quân chia đều — và thế là bị hải quan hỏi ngay! Vì 2 hộp FOC không được tính trị giá như hàng thương mại và phải ghi rõ trong tờ khai.

2. Về cách khai báo hải quan

Đây là điểm mà bên làm logistics phải cực kỳ cẩn thận. Hàng khuyến mãi, nếu là hàng thương mại thì vẫn cần khai đơn giá, vẫn tính trị giá hải quan, và chịu kiểm tra bình thường (trừ khi có giấy xác nhận thuộc diện miễn thuế).

Trong khi đó, hàng FOC cần ghi chú rõ "FOC – No commercial value", và nếu có thể, kèm thêm văn bản giải thích của doanh nghiệp tại sao gửi hàng này miễn phí, dùng vào mục đích gì, có kèm hợp đồng hay không.

Ngoài ra:

• Hàng FOC không được tính vào trị giá hóa đơn thương mại (Commercial Invoice), thường được tách riêng ra.
• Với một số loại hình (như mẫu thử, hàng tặng...), cần xin giấy xác nhận không thu tiền hoặc đơn đề nghị miễn thuế (tùy trường hợp).

Vì vậy, bạn có thể thấy, hàng FOC là “miễn phí” theo cách hiểu trong thương mại quốc tế, nhưng lại kèm theo rất nhiều trách nhiệm về giấy tờ, giải trình. Còn hàng khuyến mãi thông thường bạn gặp ở siêu thị hay kênh bán lẻ, thì thường “đã tính hết trong giá rồi”.

Sự nhầm lẫn giữa hai loại hàng này có thể làm phát sinh phí lưu container, lưu bãi khi tờ khai bị trả về sửa đổi. Cho nên, nếu bạn là chủ hàng hoặc người phụ trách XNK mới vào nghề, khuyên chân thành là nên hỏi kỹ bên hãng hoặc công ty logistics bạn đang làm việc chung để xác minh.

Tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu các lưu ý cụ thể khi nhập khẩu và phân phối hàng FOC để tránh rắc rối không cần thiết từ phía hải quan hoặc cơ quan thuế.

Những lưu ý khi nhập hoặc phân phối hàng FOC

Sau khi bạn đã hiểu hàng FOC là gì, và nó khác ra sao với hàng khuyến mãi thông thường, thì câu hỏi tiếp theo thường là: “Có cần làm thủ tục gì đặc biệt khi nhập hàng FOC không nhỉ?” Câu trả lời là: Có, và thậm chí là có chút phức tạp nếu bạn chưa từng xử lý loại hàng này.

Đợt rồi, một khách hàng bên tôi nhập lô hàng mỹ phẩm từ Hàn Quốc, trong đó có kèm theo hàng FOC là vài trăm hộp sample (mẫu thử) giá trị không nhỏ. Nghe thì có vẻ vô thưởng vô phạt – hàng cho không mà, làm gì căng? Nhưng thực tế khi làm thủ tục hải quan, những “free of charge” này lại gây ra kha khá rắc rối nếu không làm đúng ngay từ đầu.

Hàng FOC (Free Of Charge) là hàng hóa được nhà cung cấp gửi tặng, cung cấp không tính tiền — thường là mẫu hàng, hàng khuyến mãi, hàng dự phòng hoặc hàng thay thế trong bảo hành.

Dưới đây là một vài điểm mà bạn – với tư cách là nhà nhập khẩu hoặc đơn vị phân phối – cần lưu ý khi làm việc với hàng FOC.

1. Hàng FOC vẫn phải khai báo hải quan

Đây là điều đầu tiên bạn cần xác định rõ: dù “cho không”, thì về mặt pháp lý, hàng FOC vẫn là hàng hóa đưa vào lãnh thổ và phải khai báo với cơ quan hải quan.

Khi làm tờ khai, bạn cần:

• Liệt kê chi tiết tên, mã HS, mô tả, số lượng hàng FOC
• Khai đơn giá là 0 (zero), nhưng bắt buộc phải khai trị giá hải quan (tức là khai mức giá tương đương nếu mua) để phục vụ cho việc tính thuế nhập khẩu.
• Bao gồm hàng FOC trong bộ chứng từ như Invoice, Packing List – thậm chí nhà cung cấp nên ghi chú rõ ràng: hàng FOC / no charge / sample.

Khá nhiều doanh nghiệp gặp sai sót ở đây: cứ nghĩ hàng miễn phí thì “lờ đi” trong tờ khai, hoặc không nêu rõ trong invoice. Khi cán bộ hải quan kiểm tra thấy “lòi ra” vài kiện hàng không khai báo, là bạn rơi ngay vào tình huống vi phạm khai báo – chỉ vì vài món free hàng xinh xinh!

Khai báo rõ "hàng FOC" trên tờ khai hải quan

2. Lưu ý về thuế nhập khẩu

Một điểm ít người để ý: hàng FOC vẫn có thể chịu thuế nhập khẩu.

Căn cứ theo trị giá tính thuế do bạn khai báo (hoặc do hải quan xác định), thuế sẽ được tính như với hàng hóa thông thường. Dù bạn không mất tiền mua, bạn vẫn có thể phải nộp thuế.

Khi tôi làm cho một công ty thương mại chuyên nhập điện tử tiêu dùng, có lô hàng tặng kèm thiết bị FOC trị giá vài trăm USD – sau đó đơn vị này bị truy thu thuế do “bỏ sót” phần giá trị FOC trên Invoice. Rút kinh nghiệm, các tờ khai sau chúng tôi đều khai đầy đủ, dù là hàng tặng hay hàng bán.

3. Cẩn trọng khi phân phối lại hàng FOC

Một số doanh nghiệp có thói quen phân phối lại hàng FOC như quà tặng khách hàng, hàng bổ sung vào combo sản phẩm… Tuy nhiên, bạn cần lưu ý:

• Nếu hàng FOC được nhập dưới dạng “mẫu hàng”, thì không nên bán lại vì có thể vi phạm phạm vi mục đích sử dụng như kê khai ban đầu.
• Đảm bảo nguồn gốc hàng rõ ràng, đặc biệt với các ngành sản xuất phẩm, thực phẩm hoặc thiết bị có tiêu chuẩn kiểm định, tránh trường hợp bị coi là hàng không rõ nguồn gốc.

Nếu bạn có ý định dùng hàng FOC để phân phối thương mại, nên đưa vào kế hoạch từ đầu, kê khai rõ ràng, có chứng từ hợp lệ là tốt nhất.

Tổng kết lại, việc xử lý hàng FOC không có gì quá phức tạp – nhưng nếu bạn xem nhẹ, thì rắc rối có thể đến từ những thứ “cho không”. Kinh nghiệm là, cứ minh bạch từ đầu và phối hợp chặt với bên dịch vụ khai báo hải quan, mọi chuyện sẽ trơn tru hơn nhiều. Và dĩ nhiên, khi xử lý lượng hàng lớn hoặc giá trị cao thì càng cần chuẩn chỉnh hơn.

Phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sự khác biệt cơ bản giữa hàng FOC và hàng khuyến mãi thông thường.

Lời kết

Vậy là qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn rõ ràng hơn về hàng FOC – từ nguồn gốc thuật ngữ, cách hiểu đúng, cho tới sự khác biệt giữa hàng FOC và hàng khuyến mãi truyền thống. Đây là những kiến thức quan trọng nếu bạn làm trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hoặc logistics, đặc biệt khi xử lý các lô hàng có yếu tố “miễn phí”.

Tuy không yêu cầu thanh toán, nhưng hàng FOC vẫn cần được quản lý, khai báo và xử lý chứng từ nghiêm túc để tránh những rủi ro về pháp lý và thuế. Nếu bạn còn băn khoăn hàng FOC là gì và ảnh hưởng thế nào đến hoạt động kinh doanh của mình, thì hãy xem lại toàn bộ nội dung để tận dụng hiệu quả loại hàng hóa đặc biệt này.