Hàng rời là gì? Tìm hiểu về Bulk Cargo trong vận tải biển

Nếu ai đó hỏi hàng rời là gì thì bạn giải thích thế nào?

Nếu người đó đang tìm hiểu về lĩnh vực vận tải hàng hóa, đặc biệt là vận chuyển quốc tế, thì đây là khái niệm quan trọng cần biết.

Vậy cũng nên hiểu và giải thích rõ khái niệm hàng rời và tại sao nó lại phổ biến? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn định nghĩa, phân loại cũng như lợi ích và thách thức khi vận chuyển loại hàng này.

Trước hết, hãy cùng tìm hiểu loại hàng này có đặc điểm gì và cách phân biệt với một số khái niệm về nhóm hàng khác như: hàng bách hóa, hàng lỏng, hàng khô...

Hàng rời là gì? Và đặc điểm nhận biết

Hàng rời trong hầm tàu

Ví dụ tiêu biểu của hàng rời bao gồm than đá, quặng sắt, dầu mỏ, ngũ cốc và xi măng.

Đặc điểm của hàng rời

So với các nhóm hàng hóa khác, loại hàng này có những điểm khác biệt quan trọng mà chúng ta cần lưu ý:

Không cần đóng gói

Hầu hết hàng rời không có bao bì hoặc chỉ sử dụng bao bì tối thiểu. Chẳng hạn: hàng xi măng có thể đóng thành bao, nhưng thực tế vẫn có thể được vận chuyển dạng rời bằng tàu hoặc xe bồn.

Cách thức đó giúp giảm chi phí đóng gói và nhân công bốc xếp, nhưng lại yêu cầu hệ thống lưu trữ và vận chuyển chuyên biệt.

Vận chuyển với khối lượng lớn

Hàng rời thường được vận chuyển với số lượng lớn (hàng nghìn tấn), nhiều khi là cực kỳ lớn (vài chục vạn tấn). Đơn vị tính được lấy theo tấn, mét khối hoặc thùng chứa (barrel).

Vì vậy, các phương tiện chuyên dụng như tàu hàng rời (bulk carrier), sà lan hoặc đường ống (với hàng lỏng) là lựa chọn chính.

Yêu cầu cơ sở hạ tầng đặc thù

• Các cảng biển phải có hệ thống băng tải, phễu rót, silo lưu trữ cho hàng hóa khô như ngũ cốc hoặc quặng.
• Đối với hàng lỏng như dầu thô, cảng cần có bể chứa và đường ống dẫn chuyên dụng.

Dễ bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường

• Bulk cargo rất nhạy cảm với yếu tố thời tiết. Ví dụ: Ngũ cốc có thể bị ẩm mốc nếu không bảo quản kỹ; than đá, quặng sắt có thể hao hụt do rơi vãi trong quá trình vận chuyển.
• Vì thế, các tàu chở hàng rời thường phải có hệ thống che chắn và kiểm soát nhiệt độ phù hợp.

Phân biệt: Hàng rời (Bulk cargo) & Hàng bách hoá (General cargo)

Hàng rời (gypsum)

Hàng bách hóa

Một điểm quan trọng để phân biệt bulk cargo với các loại hàng hóa khác là cách thức vận chuyển:

• Bulk cargo: Xếp trực tiếp vào khoang chứa lớn, chẳng hạn như ngũ cốc đổ vào hầm tàu, dầu bơm vào bồn chứa.
• General cargo (hàng đóng gói thông thường): Chia thành từng kiện hàng, container hoặc pallet (như hàng điện tử, may mặc, thực phẩm đóng hộp).

Chính vì đặc trưng không cần đóng gói nhỏ lẻ, bulk cargo mang lại lợi thế về chi phí và năng suất vận chuyển, nhưng cũng đòi hỏi quy trình logistics chuyên biệt để đảm bảo an toàn và tối ưu hóa hiệu quả.

Tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào các loại bulk cargo phổ biến hiện nay.

Phân loại hàng rời

Sau khi đã hiểu hàng rời là gì, bạn có thể hình dung rằng không phải tất cả các loại hàng hóa rời đều giống nhau. Thực tế, chúng được phân thành nhiều nhóm khác nhau dựa trên tính chất vật lý, cách đóng gói và phương thức vận chuyển.

Dưới đây là những loại hàng rời phổ biến nhất trong vận tải biển cả về xuất khẩu lẫn nhập khẩu.

1. Hàng rời khô (Dry Bulk Cargo)

Hàng đậu tương rời

Hàng rời khô là nhóm bulk cargo lớn nhất, thường bao gồm các loại nguyên liệu thô hoặc hàng hóa chưa qua chế biến, được chuyên chở dưới dạng bột, hạt hoặc viên. Một số ví dụ điển hình:

• Ngũ cốc (Grains): lúa mì, ngô, đậu tương – thường được vận chuyển trong các tàu chuyên dụng với hệ thống thông gió và kiểm soát độ ẩm.
• Quặng (Ores): sắt, đồng, nhôm – những loại khoáng sản này thường có trọng lượng lớn, đòi hỏi tàu chịu tải cao.
• Than đá (Coal): sử dụng nhiều cho ngành công nghiệp năng lượng và sản xuất thép.
• Xi măng rời (Cement): yêu cầu bảo quản đặc biệt vì dễ bị vón cục khi tiếp xúc với độ ẩm.
• Phân bón (Fertilizers): có thể ở dạng bột hoặc hạt, phải tuân thủ các quy trình kiểm soát chặt chẽ để tránh nhiễm tạp chất.

Các mặt hàng này thường được vận chuyển bằng tàu hàng rời (bulk carriers), với các thiết bị bốc dỡ hàng đặc thù như gàu ngoạm, băng tải hoặc hệ thống hút thổi.

2. Hàng rời lỏng (Liquid Bulk Cargo)

Tàu khí hoá lỏng

Tàu chở dầu

Khác với hàng khô, hàng rời lỏng là những chất lỏng hoặc khí được lưu chứa trong bồn chứa (tank) thay vì container hay bao bì nhỏ lẻ. Các mặt hàng thuộc nhóm này gồm có:

• Dầu thô (Crude Oil) và các sản phẩm dầu mỏ: chiếm tỷ lệ lớn trong vận tải bulk cargo toàn cầu, thường được chuyên chở bằng các tàu dầu (tanker). Các tàu loại này tải trọng có thể lên tới vài trăm nghìn tấn.
• Hóa chất lỏng (Liquid Chemicals): axit, dung môi công nghiệp – yêu cầu bồn chứa đặc biệt và quy trình an toàn nghiêm ngặt.
• Khí hóa lỏng (LNG, LPG): khí thiên nhiên hóa lỏng và khí dầu mỏ hóa lỏng, thường được vận chuyển trong tàu chở LPG/LNG hoặc bồn chuyên dụng trên xe bồn đường bộ.
• Mật đường và dầu thực vật: phục vụ sản xuất thực phẩm và công nghiệp, thường vận chuyển trong bồn inox hoặc tanker thực phẩm.

Do tính chất dễ rò rỉ hoặc cháy nổ, vận chuyển hàng lỏng rời đòi hỏi tiêu chuẩn bảo quản cao hơn và các biện pháp an toàn chặt chẽ hơn.

3. Hàng rời đặc biệt khác

Ngoài hai nhóm trên, một số loại bulk cargo có tính chất đặc biệt được vận chuyển theo cách riêng, chẳng hạn:

• Lâm sản rời (Wood Chips, Logs): dăm gỗ và gỗ tròn sử dụng cho ngành giấy và gỗ chế biến.
• Đá vôi và các vật liệu xây dựng khác: như thạch cao, cát, sỏi – phục vụ các công trình xây dựng.
• Kim loại phế liệu (Scrap Metal): sắt thép tái chế, cần quản lý kỹ để tránh tạp chất hoặc nguy cơ ăn mòn từ muối biển khi vận chuyển đường thủy.

Sà lan chở sắt vụn

Nhìn chung, mỗi loại hàng rời đều có những đặc điểm và yêu cầu xử lý riêng. Do đó, việc lựa chọn phương tiện vận tải và kỹ thuật bốc dỡ phù hợp đóng vai trò rất quan trọng trong chuỗi logistics của những mặt hàng này.

Ưu điểm và thách thức trong vận chuyển hàng rời

Vận chuyển bulk cargo mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho doanh nghiệp, đặc biệt trong các ngành công nghiệp khai thác và chế biến nguyên liệu thô. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích này là không ít thách thức trong quá trình vận hành và quản lý logistics. Hãy cùng xem xét những ưu điểm và khó khăn chính khi vận chuyển loại hàng này.

Ưu điểm của vận chuyển bulk cargo

1. Chi phí vận chuyển trên đơn vị hàng thấp

Hàng rời được vận chuyển với khối lượng lớn, giúp tối ưu hóa tải trọng và giảm chi phí vận chuyển trên mỗi tấn hàng hóa. Điều này đặc biệt quan trọng với các mặt hàng có giá trị thấp nhưng khối lượng lớn như than đá, quặng sắt, ngũ cốc hay dầu mỏ.

2. Giảm thiểu nhu cầu đóng gói

Không giống như hàng đóng container hay hàng bách hóa, bulk cargo không yêu cầu nhiều vật liệu đóng gói như thùng carton, pallet hay bao bì nhựa. Điều này giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể chi phí đóng gói và bảo vệ môi trường.

3. Quy trình xếp dỡ hàng nhanh chóng

Nhờ sử dụng thiết bị chuyên dụng như băng tải, máy xúc, cần cẩu hoặc hệ thống ống dẫn (đối với hàng lỏng), quá trình bốc dỡ hàng rời nhanh hơn nhiều so với hàng bách hóa. Điều này giúp rút ngắn thời gian quay vòng tàu và tối ưu hiệu suất khai thác cảng.

4. Linh hoạt trong khâu vận tải

Bulk cargo có thể vận chuyển bằng nhiều phương thức khác nhau như tàu biển, sà lan, đường sắt và cả đường bộ với xe ben hoặc bồn chuyên dụng. Tính linh hoạt này giúp doanh nghiệp dễ dàng lựa chọn phương án vận tải phù hợp với nhu cầu.

Thách thức trong vận chuyển bulk cargo

1. Yêu cầu cơ sở hạ tầng bến cảng đặc thù

Không phải cảng nào cũng được trang bị đầy đủ thiết bị chuyên dụng để xử lý bulk cargo. Các cảng chuyên dụng thường phải có cầu cảng đủ sâu, hệ thống kho bãi rộng rãi và thiết bị bốc dỡ hiện đại. Chẳng hạn, cảng Sơn Dương Formosa (Hà Tĩnh) có độ sâu tự nhiên 10-12 mét, thiết bị xếp dỡ chuyên dụng, có thể dỡ tàu quặng cỡ lớn tới gần 200 nghìn DWT.

Việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng này đòi hỏi chi phí lớn, là thách thức không nhỏ đối với các công ty chưa có sẵn mạng lưới logistics mạnh.

2. Rủi ro hao hụt và tổn thất hàng hóa

Do không có bao bì bảo vệ, bulk cargo dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết, thất thoát trong quá trình bốc dỡ hoặc hao hụt tự nhiên trong vận chuyển. Ví dụ, các sản phẩm ngũ cốc có thể bị nát hoặc lẫn tạp chất, trong khi than đá và quặng có thể bị bụi bặm và hao hụt trọng lượng.

3. Quản lý chất lượng và bảo quản hàng hóa

Một thách thức lớn đối với bulk cargo là kiểm soát chất lượng hàng hóa trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Hàng rời dễ bị nhiễm bẩn, ảnh hưởng đến giá trị sử dụng. Ví dụ, đối với hàng thực phẩm như lúa mì hay ngô, nếu không bảo quản đúng cách, chúng có thể bị mốc hoặc sâu mọt.

4. Biến động giá cước vận tải và nhu cầu thị trường

Do bulk cargo thường liên quan đến các mặt hàng nguyên liệu thô, giá cước vận tải có thể biến động theo tình hình cung - cầu toàn cầu. Khi thị trường suy giảm, lượng hàng vận chuyển cũng giảm theo, gây ảnh hưởng đến doanh thu của các đơn vị vận tải biển.

Với những ưu điểm và thách thức trên, doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng và có chiến lược triển khai phù hợp khi sử dụng phương thức vận tải này.

Lời kết

Bulk cargo là một trong những loại hàng hóa quan trọng trong ngành vận tải biển, với đặc điểm chính là vận chuyển số lượng lớn, không đóng gói theo đơn vị nhỏ lẻ. Tùy vào tính chất, hàng rời được chia thành hai nhóm chính: hàng rời khô như than đá, ngũ cốc, quặng kim loại và hàng rời lỏng như dầu mỏ, hóa chất.

Việc vận chuyển bulk cargo mang lại lợi ích về chi phí và hiệu quả, nhưng cũng đi kèm nhiều thách thức về bảo quản, xử lý và tiêu chuẩn an toàn. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ khái niệm hàng rời là gì cùng những đặc điểm quan trọng của nó trong vận tải cũng như chuỗi logistics toàn cầu.