LIFO là gì? Khái niệm và ứng dụng trong logistics và XNK

Nếu bạn đang muốn tìm hiểu LIFO là gì, chắc hẳn là bạn quan tâm đến cách quản lý hàng tồn kho và phương pháp kế toán hiệu quả. 

Về cơ bản, LIFO là một phương pháp xác định giá trị hàng hóa, trong đó những mặt hàng nhập kho gần nhất sẽ được xuất bán hoặc sử dụng trước. Cách tiếp cận này đặc biệt hữu ích trong môi trường có biến động giá cả lớn, giúp doanh nghiệp giảm thuế và tối ưu lợi nhuận.

Tuy nhiên, không phải lúc nào LIFO cũng là lựa chọn tốt nhất. Để hiểu rõ phương pháp này vận hành ra sao, khi nào nên áp dụng, và nó khác gì so với FIFO, hãy cùng tìm hiểu khái niệm trước, sau đó đi sâu vào nguyên tắc hoạt động của LIFO.

Khái niệm và nguyên tắc hoạt động của LIFO

LIFO là gì?

LIFO (Last In, First Out) là một phương pháp kế toán và quản lý kho hàng, trong đó lô hàng nhập kho gần nhất sẽ được xuất ra trước. Điều này có nghĩa là giá trị của hàng bán ra hoặc sử dụng sẽ dựa trên chi phí mới nhất, còn hàng tồn kho sẽ mang giá trị của các lô hàng cũ hơn.

Vậy LIFO vận hành thế nào trong thực tế?

Nguyên tắc hoạt động của LIFO là gì?

1. Xuất trước hàng mới nhập
   Hãy tưởng tượng bạn quản lý một kho chứa linh kiện điện tử. Nếu sử dụng LIFO, những linh kiện mới nhập vào kho hôm nay sẽ được xuất bán trước rồi mới đến các lô hàng có từ trước đó. Điều này đảm bảo rằng giá vốn hàng bán phản ánh đúng mức giá nhập mới nhất, đặc biệt hữu ích khi giá linh kiện tăng theo thời gian.
2. Hàng tồn kho có chi phí cũ hơn
   Vì hàng nhập sau xuất trước, nên các mặt hàng tồn kho thực tế trong kho sẽ là những sản phẩm nhập vào từ lâu. Điều này có thể dẫn đến sự chênh lệch giữa giá trị sổ sách và giá trị thực tế nếu giá cả biến động lớn.

Ví dụ minh họa:

Giả sử một công ty nhập khẩu nguyên liệu với các mức giá khác nhau theo thời gian:

• Đầu tháng: Nhập 100 đơn vị với giá 10 USD/đơn vị
• Giữa tháng: Nhập 100 đơn vị với giá 12 USD/đơn vị
• Cuối tháng: Nhập 100 đơn vị với giá 14 USD/đơn vị

Nếu công ty xuất kho 150 đơn vị theo phương pháp LIFO, thì:

• 100 đơn vị đầu tiên sẽ tính theo giá 14 USD (lô nhập cuối cùng)
• 50 đơn vị tiếp theo sẽ tính theo giá 12 USD (lô nhập trước đó)

Như vậy, giá vốn hàng bán trong kỳ sẽ cao hơn so với FIFO (nhập trước, xuất trước), điều này ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của doanh nghiệp.

Ứng dụng phổ biến của LIFO

• Ngành công nghiệp có biến động giá lớn: LIFO thường được áp dụng trong các lĩnh vực như xăng dầu, kim loại, hay nguyên vật liệu thô, nơi giá cả liên tục thay đổi.
• Kế toán doanh nghiệp: Ở một số quốc gia như Mỹ, LIFO được dùng để giúp doanh nghiệp giảm thuế trong giai đoạn lạm phát, bởi giá vốn cao hơn làm giảm thu nhập chịu thuế.
• Kiểm soát hàng hóa dễ hỏng hoặc lỗi thời: Một số ngành như công nghệ hoặc thời trang ít sử dụng phương pháp LIFO vì rủi ro giữ hàng cũ quá lâu mất giá trị.

Nhưng không phải lúc nào LIFO cũng là lựa chọn tối ưu. Hãy cùng tìm hiểu về những ưu điểm và nhược điểm của phương pháp này trong phần tiếp theo.

Ưu điểm và nhược điểm của phương pháp LIFO

Vậy, sử dụng phương pháp LIFO (Last In, First Out) có lợi và hại ra sao?

Không phải ngẫu nhiên mà nhiều doanh nghiệp lựa chọn LIFO trong kế toán hoặc quản lý kho hàng. Nhưng tất nhiên, phương pháp này cũng có những mặt hạn chế nhất định. Hãy cùng xem xét cả hai khía cạnh.

Ưu điểm của phương pháp LIFO

LIFO có một số lợi ích đáng kể, đặc biệt trong kế toán và quản lý chi phí hàng tồn kho:

• Giảm gánh nặng thuế trong giai đoạn lạm phát
  Đây có lẽ là lợi ích lớn nhất của LIFO. Trong điều kiện giá nguyên vật liệu tăng (lạm phát), LIFO giúp doanh nghiệp phản ánh chi phí hàng bán cao hơn. Vì sao vậy? Vì hàng mới nhập (giá cao hơn) được xuất trước, làm tăng giá vốn hàng bán (COGS - Cost of Goods Sold). Khi giá vốn tăng, lợi nhuận chịu thuế giảm, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải nộp ít thuế thu nhập doanh nghiệp hơn.
• Phản ánh chi phí thực tế gần nhất
  Trong hoạt động kế toán, việc sử dụng LIFO giúp giá vốn hàng bán phản ánh chi phí gần với giá mua mới nhất. Điều này quan trọng khi doanh nghiệp muốn thể hiện chi phí thực tế hơn, đặc biệt đối với ngành có biến động giá cả mạnh như dầu khí, kim loại hoặc hóa chất.
• Giúp tối ưu dòng tiền trong ngắn hạn
  Do phải đóng ít thuế hơn trong thời kỳ lạm phát, doanh nghiệp có thể cải thiện dòng tiền, tái đầu tư vào các hoạt động kinh doanh khác thay vì phải nộp một khoản thuế lớn ngay lập tức. Đây là một lợi thế tài chính đáng kể khi quản lý nguồn vốn lưu động.

Nhược điểm của phương pháp LIFO là gì?

Nhưng không có gì hoàn hảo, LIFO cũng có những hạn chế mà doanh nghiệp cần cân nhắc:

• Báo cáo lợi nhuận thấp hơn Khi giá vốn hàng bán tăng (do xuất hàng mới nhất trước), lợi nhuận ghi nhận trên báo cáo tài chính sẽ thấp hơn so với FIFO. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh doanh nghiệp trong mắt nhà đầu tư hoặc ngân hàng khi cần vay vốn.
• Không phản ánh đúng giá trị hàng tồn kho
  Vì những hàng hóa nhập từ lâu vẫn chưa được xuất kho, giá trị hàng tồn kho trên sổ sách kế toán có thể thấp hơn nhiều so với giá trị thực tế trên thị trường. Điều này đặc biệt bất lợi trong trường hợp doanh nghiệp cần đánh giá tài sản hoặc thanh lý hàng tồn kho.
• Không được chấp nhận theo IFRS
  Nếu công ty bạn hoạt động trên thị trường quốc tế, thì có một vấn đề lớn: IFRS (Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế) không công nhận phương pháp LIFO. Điều này có nghĩa là nếu áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế, doanh nghiệp sẽ không thể sử dụng LIFO và phải chuyển sang phương pháp khác như FIFO hoặc giá trung bình.

Tựu chung lại, LIFO là một phương pháp kế toán hữu ích, đặc biệt khi doanh nghiệp muốn giảm gánh nặng thuế trong thời kỳ lạm phát. Tuy nhiên, hạn chế của nó trong phản ánh lợi nhuận và giá trị hàng tồn kho cần được cân nhắc, đặc biệt nếu doanh nghiệp có kế hoạch mở rộng ra thị trường quốc tế.

Vậy còn phương pháp đối lập – FIFO thì sao? Phần tiếp theo sẽ so sánh hai phương pháp này để bạn có cái nhìn toàn diện hơn.

So sánh LIFO với FIFO quản lý hàng tồn kho

Sau khi đã hiểu về nguyên tắc hoạt động của phương pháp LIFO, bạn có thể sẽ tự hỏi: Vậy nó khác gì so với FIFO? Hai phương pháp này ảnh hưởng đến kế toán và quản lý hàng tồn kho như thế nào?

LIFO (Last In, First Out – Nhập sau, Xuất trước) và FIFO (First In, First Out – Nhập trước, Xuất trước) là hai phương pháp phổ biến nhất để xác định giá trị hàng tồn kho. Tuy nhiên, chúng có cách tiếp cận hoàn toàn khác nhau, dẫn đến sự khác biệt đáng kể trong báo cáo tài chính và chiến lược quản lý kho hàng.

1. Nguyên tắc hoạt động

• LIFO: Hàng hóa được nhập vào sau cùng sẽ được xuất ra trước tiên. Điều này có nghĩa là chi phí của những mặt hàng mới nhập sẽ được đưa vào chi phí bán hàng trước, còn hàng tồn kho sẽ bao gồm những mặt hàng cũ hơn.
• FIFO: Ngược lại, hàng hóa nhập trước sẽ được xuất ra trước. Do đó, giá vốn hàng bán được tính theo giá của những lô hàng nhập đầu tiên, và lượng hàng tồn kho cuối kỳ phản ánh giá của các lô hàng mới nhập.

Một cách đơn giản, hãy tưởng tượng bạn đang bán bánh mì trong một cửa hàng:

• Nếu sử dụng FIFO, bạn sẽ bán những ổ bánh mì cũ trước, đảm bảo hàng hóa luôn tươi mới, giảm nguy cơ hư hỏng.
• Nếu sử dụng LIFO, những ổ bánh mới nhập sẽ được bán trước, trong khi bánh cũ hơn vẫn còn trong kho – điều này có thể gây ra nhiều vấn đề nếu sản phẩm có hạn sử dụng.

Trong thực tế, phương pháp LIFO không phổ biến trong quản lý hàng hóa dễ hư hỏng như thực phẩm, nhưng vẫn được nhiều doanh nghiệp ứng dụng trong kế toán do lợi ích thuế (ở một số quốc gia).

2. Ảnh hưởng đến kế toán và tài chính

Phương pháp xác định giá trị hàng tồn kho có ảnh hưởng lớn đến báo cáo tài chính, đặc biệt là trong các điều kiện kinh tế có tỷ lệ lạm phát cao.

Giá vốn hàng bán (COGS)

• LIFO: Giá vốn hàng bán sẽ cao hơn do sử dụng giá hàng hóa mới nhập (thường có giá cao hơn trong điều kiện lạm phát).
• FIFO: Giá vốn hàng bán thấp hơn vì lấy giá những lô hàng cũ để tính trước.

Lợi nhuận gộp

• LIFO: Lợi nhuận gộp thường thấp hơn do giá vốn hàng bán cao. Điều này có thể giúp doanh nghiệp giảm thuế thu nhập.
• FIFO: Lợi nhuận gộp cao hơn do giá vốn hàng bán thấp hơn, nhưng doanh nghiệp có thể phải chịu mức thuế thu nhập cao hơn.

Hàng tồn kho cuối kỳ

• LIFO: Hàng tồn kho có giá trị thấp hơn trên sổ sách do phản ánh giá nhập cũ từ trước.
• FIFO: Hàng tồn kho có giá trị cao hơn vì phản ánh giá trị của các lô hàng mới nhập với giá cao hơn.

Bảng so sánh nhanh giữa LIFO và FIFO:

3. Ứng dụng trong thực tế

Khi nào nên chọn LIFO?

• Khi muốn giảm thuế thu nhập trong thời kỳ lạm phát cao.
• Khi doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng không bị ảnh hưởng bởi hạn sử dụng, chẳng hạn như nguyên vật liệu công nghiệp hoặc kim loại.

Khi nào nên chọn FIFO?

• Khi muốn báo cáo tài chính phản ánh chính xác hơn giá trị hàng tồn kho.
• Khi kinh doanh các mặt hàng có hạn sử dụng ngắn như thực phẩm, dược phẩm hoặc thời trang.

Việc lựa chọn giữa LIFO và FIFO phụ thuộc vào mục tiêu kinh doanh và điều kiện kinh tế. Trong môi trường lạm phát, LIFO có thể giúp giảm thuế, nhưng FIFO lại giúp doanh nghiệp phản ánh chính xác sức khỏe tài chính. Vậy doanh nghiệp của bạn nên chọn phương pháp nào? Hãy đánh giá kỹ trước khi quyết định, vì phương pháp kế toán có thể ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận và dòng tiền!

Tóm lược

Như vậy, LIFO là một phương pháp quản lý hàng tồn kho phổ biến dựa trên nguyên tắc nhập sau – xuất trước. Phương pháp này giúp doanh nghiệp phản ánh giá vốn hàng bán sát với chi phí hiện tại, đặc biệt có lợi trong thời kỳ lạm phát. Tuy nhiên, nó cũng có những mặt hạn chế như làm giảm lợi nhuận kế toán và không được chấp nhận theo chuẩn mực kế toán của nhiều quốc gia.

Qua việc so sánh với FIFO, có thể thấy mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, tùy thuộc vào mục tiêu tài chính và kế toán của doanh nghiệp. Nếu bạn vẫn băn khoăn LIFO là gì và nên áp dụng phương pháp nào, hãy xem xét kỹ tình hình tài chính và quy định kế toán để đưa ra quyết định phù hợp.