Tàu chợ là gì trong vận tải biển? Khác tàu chuyến thế nào?

Khi vận chuyển hàng hóa quốc tế, bạn có thể sẽ nghe đến hai khái niệm phổ biến: tàu chợ và tàu chuyến. Vậy tàu chợ là gì? 

Đây là hình thức tàu hoạt động mang đến sự ổn định và tiện lợi cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, giúp họ chủ động hơn trong việc lập kế hoạch vận chuyển.

Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tàu chợ, từ khái niệm, đặc điểm đến sự khác biệt giữa tàu chợ và tàu chuyến. Nếu bạn còn đang phân vân không biết nên chọn hình thức vận chuyển nào, thì đây sẽ là bài viết dành cho bạn!

Khái niệm: Tàu chợ là gì?

Tàu chợ thường được vận hành bởi các hãng tàu lớn và phục vụ nhiều khách hàng khác nhau. Nó chủ yếu dùng để vận chuyển hàng container, nhưng cũng có thể chở hàng rời hoặc hàng lỏng trên một số tuyến đặc thù.

Tùy vào tuyến đường và nhu cầu thị trường, các hãng tàu sẽ công bố lịch trình cụ thể, bao gồm ngày tàu đến và rời từng cảng, cũng như thời gian vận chuyển trung bình giữa các điểm đến. Điều này giúp nhà xuất nhập khẩu dễ dàng lên kế hoạch giao nhận hàng hóa và đảm bảo chuỗi cung ứng không bị gián đoạn.

Một số ví dụ về tuyến tàu chợ phổ biến:

• Tuyến châu Á – châu Âu
• Tuyến châu Á – Bắc Mỹ
• Tuyến nội Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Việt Nam…)

Trong ngành logistics, thuật ngữ "tàu chợ" thường được nhắc đến khi so sánh với tàu chuyến – một loại hình vận tải linh hoạt hơn nhưng cũng có những hạn chế riêng. Tôi sẽ đi sâu hơn vào vấn đề này ở phần sau.

Vậy tàu chợ có những đặc điểm gì nổi bật? Tôi sẽ phân tích ngay dưới đây.

Đặc điểm nổi bật của tàu chợ là gì?

Sau khi đã hiểu tàu chợ là gì, hãy cùng tôi khám phá những đặc điểm nổi bật của loại tàu này. Nếu bạn đang tìm kiếm một phương án vận chuyển hàng hóa ổn định, có lịch trình rõ ràng, thì tàu chợ có thể là lựa chọn phù hợp.

Dưới đây là một số đặc điểm quan trọng của tàu chợ:

1. Lịch trình chạy tàu cố định

Điểm khác biệt lớn nhất của tàu chợ so với các loại tàu khác chính là lịch trình cố định. Giống như xe buýt có tuyến đường và thời gian chạy cụ thể, tàu chợ cũng tuân theo một lịch trình vận hành được công bố trước. Các chủ hàng có thể tra cứu lịch trình này để lên kế hoạch xuất hoặc nhập hàng một cách linh hoạt.

Tàu container San Antonio Maersk

Ví dụ, nếu bạn cần xuất khẩu hàng từ Việt Nam sang châu Âu, bạn có thể tìm lịch trình của các hãng tàu container lớn như Maersk, MSC hay CMA CGM. Những hãng này thường có tàu chợ chạy hàng tuần hoặc hàng tháng trên một số tuyến nhất định.

2. Ghé qua nhiều cảng dọc tuyến dịch vụ

Tàu chợ không chỉ chạy thẳng giữa 2 cảng mà thường ghé qua nhiều cảng dọc theo tuyến hành trình. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho chủ hàng có nhu cầu vận chuyển đến các thị trường trung gian hoặc những khu vực có ít giao dịch trực tiếp.

Sơ đồ 1 tuyến tàu chợ của MSC

Ví dụ trong hình trên, một tàu chợ chạy tuyến châu Á – Bắc Mỹ có thể ghé qua các cảng chính như Shanghai, Xiamen, Singapore, Tanjung Pelepas, Laem Chabang sau đó ghé Vung Tau rồi sang Long Beach của Mỹ. Nhờ đó, hàng hóa có thể được trung chuyển dễ dàng, đồng thời giảm chi phí đối với những lô hàng không đủ lớn để thuê nguyên cả tàu.

3. Thích hợp cho hàng lẻ (LCL) và hàng container (FCL)

Do tàu chợ hoạt động theo tuyến cố định và chở hàng cho nhiều chủ hàng khác nhau, nên đây là một lựa chọn phù hợp cho hàng lẻ (LCL) và hàng nguyên container (FCL).

Đối với hàng LCL, các công ty logistics sẽ gom hàng từ nhiều doanh nghiệp khác nhau vào chung một container trước khi xếp lên tàu. Điều này giúp các doanh nghiệp nhỏ xuất khẩu với chi phí hợp lý mà không cần đặt nguyên một container đầy.

Ngược lại, nếu doanh nghiệp bạn có số lượng hàng nhiều, bạn vẫn có thể đặt nguyên container (FCL) trên tàu chợ với mức giá ổn định hơn so với thuê riêng tàu chuyến.

4. Cước phí ổn định, nhưng có thể dao động theo thị trường

Một trong những lý do khiến nhiều doanh nghiệp chọn tàu chợ là mức cước phí thường ổn định hơn so với tàu chuyến. Do có lịch trình đều đặn và vận hành dựa trên nhiều khách hàng cùng sử dụng, giá cước trên tàu chợ thường được hoạch định trước và ít biến động mạnh trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, trong thực tế, giá cước tàu chợ vẫn có thể dao động tùy theo cung – cầu thị trường. Ví dụ, trong giai đoạn đại dịch COVID-19, cước vận chuyển container tăng đột biến do tình trạng thiếu hụt tàu và container rỗng.

5. Phù hợp với hàng hóa không quá gấp về thời gian

Vì tàu chợ có lịch trình cố định và ghé qua nhiều cảng, thời gian vận chuyển có thể dài hơn so với các phương án khác như thuê tàu chuyến hoặc vận tải hàng không. Do đó, nó phù hợp với những mặt hàng không yêu cầu thời gian giao hàng quá nhanh, như:

• Hàng tiêu dùng thông thường (dệt may, giày dép, đồ nội thất…)
• Nguyên liệu sản xuất (hóa chất, nhựa, cao su…)
• Máy móc, thiết bị công nghiệp

Nếu hàng hóa của bạn có tính cấp thiết cao như thực phẩm tươi sống, thuốc men hoặc linh kiện điện tử cần giao nhanh, thì tàu chợ có thể không phải là lựa chọn lý tưởng. Trong trường hợp này, chủ hàng nên xem xét thêm phương án vận chuyển hàng không.

Với những đặc điểm trên, có thể thấy tàu chợ là giải pháp vận tải hàng hóa đường biển khá linh hoạt, phù hợp với nhiều loại hàng và giúp tối ưu chi phí. Nhưng liệu nó có phải là lựa chọn tốt nhất? Để hiểu rõ hơn, hãy cùng tôi so sánh tàu chợ với tàu chuyến trong phần tiếp theo.

So sánh tàu chợ và tàu chuyến

Tàu chợ và tàu chuyến là hai hình thức vận tải biển phổ biến trong ngành logistics và xuất nhập khẩu. Mỗi loại tàu có đặc điểm riêng, phù hợp với những nhu cầu vận chuyển khác nhau. Dưới đây là sự so sánh chi tiết giữa hai loại tàu này để giúp bạn hiểu rõ hơn và lựa chọn phương án phù hợp.

1. Tần suất hoạt động

• Tàu chợ: Hoạt động theo lịch trình cố định, chạy liên tục trên các tuyến vận tải quy định, tương tự như xe buýt chạy theo giờ trong thành phố vậy. Chủ hàng có thể đặt chỗ trước hoặc ghép hàng với các lô hàng khác trên tàu.
• Tàu chuyến: Không có lịch trình cố định. Tàu chỉ chạy khi có hợp đồng vận chuyển cụ thể, theo yêu cầu của chủ hàng. Điều này giống như việc thuê xe taxi nguyên chiếc để đi đúng một hành trình theo yêu cầu riêng.

⮕ Nếu lô hàng của bạn cần vận chuyển nhanh, có lịch trình cụ thể và không muốn chờ lâu, tàu chợ là lựa chọn phù hợp. Ngược lại, nếu bạn cần vận chuyển hàng với khối lượng lớn hoặc theo tuyến tùy biến, tàu chuyến sẽ tối ưu hơn.

2. Loại hàng hóa phù hợp

• Tàu chợ: Chuyên chở hàng lẻ (LCL) hoặc hàng container (FCL), phù hợp với hàng hóa có khối lượng nhỏ đến trung bình. Ví dụ: hàng tiêu dùng, hàng công nghiệp thông thường, máy móc, thiết bị điện tử...
• Tàu chuyến: Thường vận chuyển hàng khối lượng lớn (hàng vạn tấn), hàng rời như than, quặng, dầu thô, hoặc các hợp đồng vận chuyển đặc biệt như hàng siêu trường siêu trọng.

⮕ Chủ hàng có lô hàng nhỏ hoặc muốn tận dụng bảng giá cước linh hoạt có thể chọn tàu chợ. Trong khi đó, tàu chuyến lại là giải pháp lý tưởng cho doanh nghiệp vận chuyển hàng nặng hoặc hàng có yêu cầu đặc biệt.

Tàu chuyến

3. Linh hoạt về thời gian và địa điểm

• Tàu chợ: Hạn chế ở các cảng quy định theo lịch trình sẵn có. Tàu chỉ ghé những cảng lớn đã được lên kế hoạch trước, vì vậy nếu cảng đích của bạn không nằm trong danh sách này, có thể phải trung chuyển thêm bằng phương thức khác.
• Tàu chuyến: Linh hoạt hơn, có thể đi đến cảng đích theo yêu cầu riêng, miễn là cảng đó đủ điều kiện tiếp nhận tàu.

⮕ Nếu bạn cần điểm đến/đi linh hoạt và không muốn thông qua trung chuyển nhiều lần, tàu chuyến sẽ là lựa chọn lý tưởng hơn.

4. Chi phí vận chuyển

• Tàu chợ: Mặc dù đơn giá cước cao hơn, nhưng với lô hàng nhỏ thì tiền cước biển thường thấp và ổn định hơn, vì tàu chia sẻ sức chứa cho nhiều lô hàng khác nhau. Chủ hàng chỉ cần trả cước phí cho phần không gian họ sử dụng, giúp tối ưu chi phí với hàng lẻ hoặc hàng container.
• Tàu chuyến: Cước phí (tổng) cao hơn do thuê nguyên cả con tàu. Chi phí sẽ biến động tùy thuộc vào giá nhiên liệu, thời gian thuê và nhu cầu thị trường.

⮕ Nếu bạn muốn tiết kiệm chi phí, tàu chợ là lựa chọn khả thi hơn. Tuy nhiên, nếu muốn kiểm soát hoàn toàn lịch trình, địa điểm và cách vận chuyển, tàu chuyến sẽ đáng cân nhắc mặc dù đắt hơn.

Như vậy, tàu chợ phù hợp với những doanh nghiệp có nhu cầu vận chuyển hàng hóa theo tuyến cố định, khối lượng trung bình hoặc nhỏ, và muốn tiết kiệm chi phí. Trong khi đó, tàu chuyến mang lại sự linh hoạt tối đa, thích hợp với lô hàng lớn hoặc những hợp đồng vận tải đặc thù. Tùy vào đặc điểm hàng hóa, ngân sách và yêu cầu vận chuyển, doanh nghiệp có thể lựa chọn phương thức phù hợp nhất.

Tạm kết

Tàu chợ là loại tàu vận tải hoạt động theo lịch trình cố định, có tuyến đường và thời gian khởi hành định sẵn, giúp doanh nghiệp và nhà xuất nhập khẩu dễ dàng lên kế hoạch vận chuyển hàng hóa. Với đặc điểm ổn định, linh hoạt về loại hàng và tần suất phục vụ cao, tàu chợ là lựa chọn phổ biến cho những lô hàng nhỏ hoặc cần đảm bảo thời gian giao nhận chính xác.

So với tàu chuyến, tàu chợ có sự khác biệt rõ rệt về lịch trình, chi phí và phương thức hoạt động. Nếu tàu chuyến mang đến sự linh hoạt về hành trình cho hàng hóa số lượng lớn, thì tàu chợ ưu tiên tính định kỳ và hiệu suất vận tải. Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tàu chợ là gì cũng như cách phân biệt với tàu chuyến để lựa chọn dịch vụ phù hợp.