Vận tải đường sắt: Lựa chọn bền vững trong chuỗi logistics

Vận tải đường sắt đang ngày càng được các doanh nghiệp Việt Nam quan tâm hơn nhờ khả năng vận chuyển khối lượng hàng hóa lớn, thời gian ổn định và chi phí khá hợp lý.

Trong bối cảnh cước phí vận tải biển biến động và áp lực giảm thiểu khí thải ngày càng cao, nhiều doanh nghiệp tìm đến giải pháp vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt như một lựa chọn chiến lược.

Nhưng liệu phương thức này có thực sự phù hợp với mọi loại hàng hóa?

Trong bài viết này, tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những ưu – nhược điểm của vận tải đường sắt, cũng như các ứng dụng thực tế giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và thời gian. Trước tiên, hãy cùng xem xét những điểm mạnh và hạn chế của phương thức vận tải này.

Ưu điểm và nhược điểm của vận tải đường sắt

Vận tải đường sắt có nhiều lợi thế khá rõ khi so sánh với các phương thức vận chuyển khác. Tuy nhiên, nó cũng tồn tại một số nhược điểm cần cân nhắc trước khi ra quyết định.

Ưu điểm

• Chi phí vận chuyển cạnh tranh
  Với khả năng chuyên chở khối lượng lớn trên quãng đường dài, vận tải đường sắt giúp tiết kiệm chi phí so với đường bộ, đặc biệt là khi vận chuyển hàng nặng và hàng có số lượng lớn.
• Thời gian vận chuyển ổn định
  Khác với đường bộ dễ bị ảnh hưởng bởi tắc đường hay điều kiện thời tiết, thời gian tàu hỏa thường ít bị gián đoạn, giúp đảm bảo lịch trình vận chuyển đều đặn.
• Khả năng vận chuyển hàng hóa lớn
  Đường sắt có thể vận chuyển đa dạng các loại hàng hóa, từ container, hàng công nghiệp nặng đến hàng hóa nông sản với khối lượng lớn, giúp giảm tải cho đường bộ và tăng tính bền vững.
• Giảm ô nhiễm môi trường
  Một trong những ưu điểm nổi bật nhất của vận tải đường sắt là mức khí thải thấp hơn rất nhiều so với xe tải hoặc máy bay. Các chuyến tàu có thể chở được lượng hàng tương đương hàng trăm xe tải, giúp giảm đáng kể lượng khí CO₂ thải ra môi trường.

Nhược điểm

• Mạng lưới đường sắt còn hạn chế
  Tại Việt Nam, hệ thống đường sắt chưa thực sự kết nối linh hoạt đến nhiều khu công nghiệp và cảng biển. Điều này khiến doanh nghiệp cần sử dụng phương thức vận tải hỗ trợ (như xe tải thùng, xe container chuyên dùng) để trung chuyển hàng từ kho đến ga tàu và ngược lại.
• Thời gian vận chuyển chưa nhanh bằng đường bộ
  Mặc dù có lịch trình ổn định, nhưng tốc độ của tàu hỏa khó có thể cạnh tranh với xe tải trong những chặng ngắn hoặc trung bình. Việc bốc dỡ hàng hóa tại các ga tàu cũng tốn nhiều thời gian hơn so với việc vận chuyển trực tiếp bằng xe tải. Tốc độ tàu có thể được cải thiện trong tương lại khi dự án đường sắt cao tốc triển khai và đi vào hoạt động.
• Chưa linh hoạt trong giao nhận
  Với đường bộ, xe tải có thể lấy hàng tận nơi và giao thẳng đến kho của khách hàng. Trong khi đó, vận tải đường sắt thường chỉ dừng tại các ga lớn, khiến doanh nghiệp cần tính toán thêm cả chặng vận chuyển đường bộ kết nối với ga tàu để đảm bảo hàng đến đích cuối.

Vậy với những ưu – nhược điểm trên, vận tải đường sắt phù hợp với mô hình logistics như thế nào? Điều đó sẽ được làm rõ hơn trong các phần tiếp theo.

Vận chuyển container bằng đường sắt: Giải pháp tối ưu cho doanh nghiệp

Khi nhắc đến vận tải hàng hóa, đa số chúng ta thường nghĩ đến đường bộ hoặc đường biển. Không nhiều người để ý rằng vận chuyển container bằng đường sắt đang dần phổ biến và trở thành một giải pháp tối ưu, đặc biệt phù hợp cho những lô hàng lớn, tuyến đường dài và chi phí vận chuyển cần được tối ưu hóa.

Vậy, lý do nằm ở đâu?

Chi phí vận chuyển hợp lý

Chi phí luôn là yếu tố hàng đầu mà bất kỳ doanh nghiệp nào cũng cân nhắc khi lựa chọn phương thức vận tải. So với vận tải đường bộ, vận chuyển container bằng đường sắt có mức giá khá cạnh tranh và ổn định.

• Giá thành thấp hơn so với đường bộ: Vì tàu hỏa có thể chở một khối lượng lớn hàng hóa cùng lúc, chi phí tính trung bình trên mỗi container thường thấp hơn so với vận tải đường bộ. Chẳng hạn, 1 chuyến tàu liên vận từ Việt Nam đi châu Âu qua Trung Quốc, đã chở khoảng 25 container 40 feet.
• Ít chịu tác động hơn từ biến động nhiên liệu: Trong khi giá dầu có thể ảnh hưởng lớn đến chi phí vận tải đường bộ hoặc hàng không, thì vận tải đường sắt có mức chi phí nhiên liệu ổn định hơn.

Chi phí vận chuyển hợp lý giúp doanh nghiệp tối ưu ngân sách logistics, đặc biệt là với các công ty có lượng hàng hóa lớn và đều đặn.

Tính ổn định và độ tin cậy cao

Không như vận tải đường bộ dễ bị ảnh hưởng bởi tắc đường, kiểm soát tải trọng hay thời tiết xấu, vận tải đường sắt có lịch trình chạy tàu tương đối chính xác.

• Không lo tắc nghẽn giao thông: Hàng hóa đi theo tuyến đường sắt cố định, không bị ảnh hưởng bởi ùn tắc như đường bộ.
• Thời gian vận chuyển ổn định: Một chuyến tàu chở container từ Hà Nội vào TP.HCM thường mất khoảng 60 - 72 giờ, nhanh hơn so với đường biển và ít bị trễ hơn so với đường bộ.

Sự ổn định này giúp doanh nghiệp chủ động trong kế hoạch giao nhận, đặc biệt quan trọng đối với các ngành hàng sản xuất, xuất khẩu.

Đáp ứng tốt nhu cầu vận chuyển dài hạn

Nếu doanh nghiệp cần vận chuyển hàng hóa với tần suất lớn, đều đặn, thì đường sắt là lựa chọn hoàn hảo.

• Các chuyến tàu chạy thường xuyên, có thể nhận hàng số lượng lớn theo hợp đồng dài hạn.
• Container được vận chuyển nhanh chóng nhờ hệ thống kho bãi liên kết rộng.
• Các tuyến đường sắt kết nối với các cảng biển lớn giúp doanh nghiệp dễ dàng thực hiện vận tải đa phương thức, kết hợp với đường bộ hoặc đường biển để tối ưu chuỗi cung ứng.

Nhờ những lợi thế này, vận tải container bằng đường sắt đang được nhiều doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu ưu tiên lựa chọn.

Với những ưu điểm nổi bật về chi phí, độ tin cậy và khả năng vận chuyển ổn định, vận tải đường sắt đang dần khẳng định vị thế của mình trên bản đồ logistics Việt Nam. Nhưng so với các phương thức khác như đường bộ, đường biển hay đường hàng không, liệu vận tải đường sắt có thực sự chiếm ưu thế?

Vận chuyển đường sắt Bắc Nam: Lựa chọn tiết kiệm và hiệu quả

Trong số các phương thức vận tải trên tuyến Bắc Nam hiện nay, đường sắt đang ngày càng được nhiều doanh nghiệp lựa chọn hơn, nhờ tính ổn định và khả năng chuyên chở khối lượng lớn.

Vì sao nhiều doanh nghiệp chọn vận chuyển đường sắt Bắc Nam?

Vận tải đường sắt Bắc Nam không phải là mới, nhưng trong bối cảnh chi phí logistics tăng cao, phương thức này trở thành một giải pháp tối ưu cho nhà sản xuất, thương mại. Dưới đây là những lý do rõ ràng nhất:

• Chi phí cạnh tranh: So với đường bộ, vận tải đường sắt giúp giảm đáng kể chi phí trên mỗi tấn hàng, đặc biệt với hàng nặng, hàng có khối lượng lớn.
• Thời gian ổn định: Một chuyến tàu Bắc Nam trung bình mất từ 40-60 giờ, ít bị ảnh hưởng hơn bởi thời tiết hay tắc nghẽn so với đường bộ.
• Độ an toàn cao: Hàng hóa ít bị ảnh hưởng do tai nạn giao thông, hư hỏng trong quá trình di chuyển, bởi tàu chạy trên tuyến độc lập, giảm thiểu sự cố va chạm.
• Thân thiện với môi trường: So với xe tải hoặc máy bay, vận tải đường sắt tiết kiệm nhiên liệu hơn, giúp doanh nghiệp giảm lượng khí CO₂ thải ra môi trường.

Vận chuyển đường sắt Bắc Nam phù hợp với loại hàng nào?

Không phải hàng hóa nào cũng phù hợp với loại hình đường sắt. Nhưng nếu bạn cần vận chuyển các loại hàng sau, thì đây có thể là giải pháp đáng cân nhắc:

• Hàng khô, hàng nặng: Xi măng, sắt thép, phân bón, than đá, gỗ...
• Hàng tiêu dùng: Lương thực, thực phẩm đóng gói, hàng FMCG...
• Máy móc, linh kiện: Thiết bị công nghiệp, máy móc nặng, ô tô...
• Container hàng lẻ (LCL) hoặc nguyên container (FCL): Thích hợp cho doanh nghiệp muốn gom hàng nhỏ hoặc vận chuyển hàng nguyên lô số lượng lớn.

Một điểm cần lưu ý: với hàng đông lạnh hay hàng cần giao nhanh, doanh nghiệp vẫn nên cân nhắc vận tải đường bộ hoặc đường hàng không do tàu hỏa chưa có đủ năng lực cung cấp điều kiện bảo quản lạnh tối ưu.

Các tuyến đường sắt Bắc Nam phổ biến

Hiện nay, các tuyến đường sắt quan trọng nhất phục vụ vận chuyển hàng hóa (và hành khách) kết nối từ Bắc vào Nam gồm:

• Hà Nội – Đà Nẵng – Sài Gòn (tuyến chính, chạy hàng ngày)
• Hải Phòng – Hà Nội – Sài Gòn (thuận tiện cho hàng từ cảng Hải Phòng)
• Lạng Sơn – Hà Nội – Sài Gòn (dành cho hàng Trung Quốc quá cảnh)

Tùy vào nhu cầu, doanh nghiệp có thể lựa chọn vận chuyển nguyên toa hoặc theo đoàn tàu chuyên biệt, giúp tối ưu chi phí và đảm bảo lịch trình ổn định.

Dưới đây là video clip thông tin từ Ratraco về dịch vụ vận chuyển đường sắt của đơn vị này.

Trong bối cảnh giá xăng dầu và chi phí logistics biến động, vận chuyển đường sắt Bắc Nam là phương án tiết kiệm, an toàn mà doanh nghiệp có thể cân nhắc. Nếu bạn đang tìm một giải pháp vận chuyển ổn định, hiệu quả và thân thiện hơn với môi trường, đây có thể là một lựa chọn đáng quan tâm.

So sánh vận tải đường sắt với các phương thức vận tải khác

Khi lựa chọn phương thức vận tải cho hàng hóa, doanh nghiệp luôn đặt lên bàn cân giữa các yếu tố: chi phí, thời gian, khả năng chuyên chở và tính ổn định. Vậy vận tải đường sắt có gì khác biệt so với những phương thức vận tải phổ biến khác như đường bộ, đường biển và đường hàng không?

Dưới đây là so sánh giữa vận tải đường sắt với ba phương thức vận tải chính:

1. Vận tải đường sắt so với Vận tải đường bộ

Vận tải đường bộ phổ biến nhất nhờ tính linh hoạt, nhưng khi so với đường sắt, có những khác biệt đáng chú ý:

• Chi phí: Đường sắt thường có chi phí rẻ hơn khi vận chuyển khối lượng lớn và tuyến dài, trong khi đường bộ phù hợp hơn với chặng ngắn và trung bình.
• Tốc độ: Vận tải đường sắt có thể nhanh hơn so với xe tải đường dài vì ít bị ảnh hưởng bởi tắc đường hay thời tiết xấu.
• Khả năng chuyên chở: Đường sắt có thể vận chuyển số lượng lớn hàng hóa cùng lúc, đặc biệt là container, than, thép, hoặc hàng siêu trường siêu trọng.
• Tính ổn định: Tàu hỏa thường chạy theo lịch cố định, ít bị ảnh hưởng bởi yếu tố ngoại cảnh như kẹt xe, tai nạn, giúp đảm bảo thời gian vận chuyển chính xác hơn.

Tuy nhiên, điểm yếu của vận tải đường sắt là thiếu sự linh hoạt. Không phải địa điểm nào cũng có hệ thống đường sắt đi qua, nên hàng hóa vẫn cần được vận chuyển bằng xe tải từ ga đến nơi nhận.

2. Vận tải đường sắt so với Vận tải đường biển

Cả hai đều hướng đến vận chuyển hàng hóa khối lượng lớn với chi phí tối ưu, nhưng có những điểm khác biệt quan trọng:

• Chi phí: Vận chuyển đường biển thường có chi phí thấp hơn đối với hàng siêu trường, siêu trọng và các tuyến quốc tế. Nhưng với các tuyến nội địa như Bắc Nam, đường sắt có thể là lựa chọn đáng cân nhắc.
• Thời gian vận chuyển: Hàng hóa đi tàu biển thường mất nhiều thời gian hơn do quy trình bốc dỡ, làm thủ tục cảng. Trong khi đó, vận tải đường sắt ổn định và nhanh hơn cho những tuyến nội địa.
• Độ tin cậy: Tàu biển phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, có thể bị ảnh hưởng bởi bão, trong khi đường sắt không bị tác động lớn bởi yếu tố này.

3. Vận tải đường sắt so với Vận tải hàng không

Nếu nói về tốc độ, vận tải hàng không gần như không có đối thủ. Nhưng xét về chi phí và khả năng chuyên chở, rõ ràng đường sắt có ưu thế riêng:

• Chi phí: Hàng không có chi phí cao nhất trong mọi phương thức, trong khi đường sắt tiết kiệm hơn nhiều, đặc biệt với hàng nặng, hàng số lượng lớn.
• Loại hàng phù hợp: Hàng không phù hợp cho hàng có giá trị cao, cần giao gấp như linh kiện điện tử, dụng cụ y tế. Đường sắt phù hợp hơn với hàng cồng kềnh, cần vận chuyển lâu dài với chi phí tối ưu.
• Tốc độ, thời gian vận chuyển: Rõ ràng, hàng không nhanh nhất. Nhưng nếu không cần giao siêu tốc, thì vận tải đường sắt vẫn là lựa chọn kinh tế hơn nhiều.

Mỗi phương thức vận tải đều có ưu, nhược điểm riêng. Với tuyến nội địa, vận tải đường sắt là lựa chọn cân bằng giữa chi phí và tốc độ, đặc biệt hiệu quả với doanh nghiệp có nhu cầu vận chuyển container Bắc Nam. Quan trọng là doanh nghiệp cần cân nhắc nhu cầu thực tế để lựa chọn phương án phù hợp nhất.

Vận tải đường sắt luôn là một phần quan trọng trong hệ thống logistics của nhiều quốc gia, và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Với khả năng vận chuyển hàng hóa lớn, chi phí ổn định và ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết, đường sắt đang dần lấy lại vị thế trong bức tranh tổng thể của ngành logistics. Nhưng liệu ngành này sẽ phát triển như thế nào trong tương lai?

Xu hướng phát triển của ngành vận tải đường sắt trong tương lai

Những năm gần đây, vận tải đường sắt đang có những chuyển biến tích cực nhờ nhu cầu logistics tăng cao và các chính sách đầu tư hạ tầng từ Chính phủ. Tuy nhiên, để thực sự bứt phá, lĩnh vực này cần phải thích nghi với nhiều thay đổi về công nghệ, mô hình kinh doanh và nhu cầu thị trường.

1. Tăng cường đầu tư vào hạ tầng và công nghệ

Một trong những rào cản lớn nhất của vận tải đường sắt tại Việt Nam chính là hạ tầng cũ kỹ. Phần lớn tuyến đường sắt hiện nay có tuổi đời hàng chục năm, chưa được nâng cấp đồng bộ. Điều này khiến tốc độ tàu chậm, khả năng kết nối với các phương thức vận tải khác chưa cao. Trong tương lai, để đáp ứng nhu cầu thị trường, những hướng phát triển quan trọng sẽ bao gồm:

• Nâng cấp hệ thống đường ray: Tăng tải trọng, cải thiện chất lượng đường ray để đảm bảo an toàn và rút ngắn thời gian vận chuyển.
• Ứng dụng công nghệ mới: Áp dụng AI và IoT trong quản lý vận hành tàu, giúp theo dõi lịch trình chính xác và giảm thiểu sai sót.
• Mở rộng tuyến đường sắt liên vận quốc tế: Kết nối với Trung Quốc và các nước ASEAN để thúc đẩy thương mại.

2. Phát triển vận chuyển container bằng đường sắt

Xu hướng vận tải hàng hóa bằng container ngày càng trở nên phổ biến do tính linh hoạt và hiệu quả về chi phí. Trong tương lai, các công ty logistics sẽ tập trung hơn vào việc:

• Mở rộng hệ thống kho bãi và tuyến đường kết nối ga tàu với các khu vực sản xuất lớn như Bắc Ninh, Bình Dương, Đồng Nai.
• Phát triển mô hình "tàu chở container theo lịch trình cố định", giúp doanh nghiệp lên kế hoạch luân chuyển hàng hóa dễ dàng.
• Kết hợp vận tải đường sắt với các phương thức khác (đường bộ, đường biển) để tạo ra giải pháp vận tải đa phương thức nội địa hiệu quả.

3. Chính sách thúc đẩy từ Chính phủ

Nhận thức được tầm quan trọng của đường sắt trong hệ thống giao thông vận tải, Chính phủ Việt Nam đang có nhiều chính sách hỗ trợ như:

• Quy hoạch tổng thể phát triển đường sắt đến năm 2030, với tầm nhìn đến 2050, trong đó có kế hoạch xây dựng đường sắt cao tốc Bắc - Nam.
• Chính sách ưu đãi thuế và phí nhằm khuyến khích doanh nghiệp sử dụng vận tải đường sắt thay vì đường bộ.
• Kêu gọi đầu tư tư nhân vào các dự án đường sắt nhằm giảm gánh nặng ngân sách và thúc đẩy sự đổi mới từ khối tư nhân.

4. Đáp ứng nhu cầu vận chuyển xanh và bền vững

Với xu hướng giảm khí thải carbon trong logistics, vận tải đường sắt đang ngày càng nhận được sự quan tâm vì có mức phát thải CO₂ thấp hơn so với đường bộ và hàng không. Trong tương lai, ngành này sẽ:

• Chuyển đổi từ đầu máy diesel sang đầu máy chạy điện thân thiện với môi trường.
• Mở rộng hệ thống logistics "xanh", kết nối với các phương thức vận tải có lượng khí thải thấp.
• Tăng cường các tuyến vận tải liên vận quốc tế để giảm tải cho đường bộ và giảm ô nhiễm môi trường.

Có thể nói, vận tải đường sắt Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội để phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Dù vẫn còn cần nhiều cải thiện về hạ tầng và mô hình hoạt động, nhưng với sự hỗ trợ từ Chính phủ và nhu cầu thị trường gia tăng, ngành này hoàn toàn có thể vươn lên trở thành phương thức vận tải hàng hóa chủ lực trong hệ thống logistics của Việt Nam.

Lời kết

Vận tải đường sắt đang ngày càng chứng tỏ vai trò quan trọng trong chuỗi logistics, nhờ vào những ưu điểm như chi phí ổn định, khả năng vận chuyển khối lượng lớn và ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Đặc biệt, vận chuyển container bằng đường sắt đang trở thành giải pháp tối ưu cho nhiều doanh nghiệp muốn cân bằng giữa chi phí và thời gian giao hàng.

So với các phương thức khác, vận tải đường sắt Bắc Nam mang lại sự tiết kiệm đáng kể, đặc biệt khi so sánh với đường bộ hoặc hàng không. Mặc dù vẫn tồn tại một số hạn chế, nhưng với xu hướng đầu tư cơ sở hạ tầng và ứng dụng công nghệ, ngành này hứa hẹn sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai, trở thành lựa chọn lý tưởng cho nhiều doanh nghiệp.

 

---