Vận tải quốc tế – Xương sống của giao thương toàn cầu

Trong bối cảnh thương mại ngày càng mở rộng, vận tải quốc tế giữ vai trò then chốt, kết nối các nền kinh tế trên thế giới.

Từ hàng hóa tiêu dùng, nguyên liệu sản xuất đến thiết bị công nghệ cao, tất cả đều cần đến một hệ thống vận chuyển tối ưu để đảm bảo lưu thông nhanh chóng, hiệu quả. Do vậy, hiểu rõ về các phương thức, yếu tố ảnh hưởng cũng như xu hướng vận tải sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Vậy vận tải quốc tế là gì? Những phương thức phổ biến và yếu tố nào ảnh hưởng đến lĩnh vực này? Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích chi tiết từng khía cạnh, giúp bạn có cái nhìn tổng quan và cập nhật các xu hướng mới nhất.

Tổng quan về vận tải quốc tế

Vận tải quốc tế nghĩa là gì?

Khác với vận tải nội địa, vận tải quốc tế đòi hỏi sự phối hợp phức tạp giữa nhiều bên liên quan như doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hãng tàu, công ty giao nhận, hải quan và các cơ quan quản lý nhà nước. Ngoài ra, nó chịu sự điều chỉnh của nhiều công ước, hiệp định quốc tế nhằm đảm bảo hoạt động lưu thông hàng hóa giữa các quốc gia diễn ra ổn định và minh bạch.

 Vai trò quan trọng của vận tải quốc tế

Thúc đẩy thương mại toàn cầu
Vận tải quốc tế giúp luân chuyển hàng hóa giữa các thị trường, tạo cầu nối giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng trên toàn thế giới. Không có giao thông vận tải, thương mại quốc tế gần như bất khả thi.

Tối ưu chuỗi cung ứng
Doanh nghiệp có thể nhập khẩu nguyên vật liệu với chi phí thấp từ nước ngoài, sản xuất và xuất khẩu thành phẩm đến nhiều quốc gia. Hệ thống vận tải tốt giúp giảm thiểu tắc nghẽn trong chuỗi cung ứng, đảm bảo giao hàng đúng thời gian.

Tăng cường cạnh tranh và hội nhập
Một hệ thống vận tải hiệu quả sẽ giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí logistics, qua đó tăng lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, nó cũng hỗ trợ các nền kinh tế tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đáp ứng nhu cầu tiêu dùng quốc tế
Nhờ vận tải quốc tế, người tiêu dùng ở Việt Nam có thể tiếp cận hàng hóa từ Mỹ, Nhật Bản hay EU một cách dễ dàng. Điều này thúc đẩy sự đa dạng trong thị trường và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Những thách thức trong vận tải quốc tế

Dù mang lại nhiều lợi ích, vận tải quốc tế cũng đối mặt với không ít khó khăn:

• Chi phí vận chuyển biến động do giá nhiên liệu, phí cảng biển, chi phí nhân công tăng hoặc giảm.
• Thủ tục hải quan phức tạp, đặc biệt đối với hàng hóa yêu cầu giấy phép nhập khẩu đặc biệt.
• Rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng do thiên tai, dịch bệnh (như COVID-19) hay khủng hoảng chính trị ở các khu vực nhạy cảm trên thế giới.
• Sự thay đổi trong quy định quốc tế, chẳng hạn quy định giảm khí thải hàng hải do IMO áp dụng.

Những yếu tố trên có thể ảnh hưởng đến thời gian vận chuyển và chi phí logistics của doanh nghiệp. Vì thế, để tối ưu hoạt động xuất nhập khẩu, doanh nghiệp cần chủ động thích ứng với các biến động trong ngành vận tải quốc tế.

Tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu các phương thức vận tải quốc tế phổ biến, ưu nhược điểm của từng loại để bạn có thể lựa chọn phương án tối ưu nhất.

Các phương thức vận tải quốc tế

Khi tham gia vào thương mại toàn cầu, doanh nghiệp không thể không quan tâm đến việc lựa chọn phương thức vận tải quốc tế phù hợp. Mỗi phương thức đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng, ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí, thời gian giao hàng và mức độ an toàn của hàng hóa.

Vậy có những phương thức vận tải quốc tế phổ biến nào? Doanh nghiệp nên chọn phương thức nào tối ưu nhất? Cùng tìm hiểu nhé!

1. Vận tải đường biển

Đây là phương thức được sử dụng nhiều nhất trong vận chuyển hàng hóa quốc tế, đặc biệt với các lô hàng số lượng lớn, trọng tải nặng. Lợi thế lớn nhất của vận tải đường biển là chi phí thấp trên mỗi đơn vị hàng hóa, dù thời gian giao hàng có thể kéo dài từ vài tuần đến hơn một tháng, tùy vào tuyến đường.

• Ưu điểm: Chi phí rẻ, phù hợp với hàng hóa cồng kềnh, không giới hạn về khối lượng.
• Nhược điểm: Thời gian vận chuyển lâu, phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, dễ phát sinh rủi ro khi thay đổi lịch trình tàu.

Ví dụ thực tế: Một doanh nghiệp nhập khẩu gỗ từ Canada về Việt Nam sẽ ưu tiên dùng vận tải đường biển để tối ưu chi phí logistics, thay vì vận chuyển bằng đường hàng không đắt đỏ.

>> Tìm hiểu thêm về Vận tải đường biển

2. Vận tải đường hàng không

Nếu doanh nghiệp cần vận chuyển hàng nhanh, đặc biệt là hàng có giá trị cao như điện thoại, linh kiện, dược phẩm, thì đường hàng không là lựa chọn tối ưu. Một lô hàng có thể đến tay người nhận trong vòng 1-3 ngày, thay vì phải chờ vài tuần qua đường biển.

• Ưu điểm: Thời gian vận chuyển nhanh, an toàn, ít ảnh hưởng bởi yếu tố thời tiết.
• Nhược điểm: Chi phí rất cao, giới hạn về trọng lượng và kích thước hàng hóa.

Ví dụ: Một công ty cần nhập khẩu chip bán dẫn từ Nhật Bản để sản xuất thiết bị điện tử tại Việt Nam. Nếu lựa chọn đường biển, thời gian chờ đợi quá dài, ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất, do đó họ thường chọn đường hàng không dù chi phí cao hơn.

>> Tìm hiểu thêm về Vận tải đường hàng không

3. Vận tải đường bộ

Trong trường hợp hàng hóa cần vận chuyển nội địa hoặc giữa các nước có chung biên giới, vận tải đường bộ (xe tải, xe container) là một lựa chọn quan trọng. Đặc biệt, đối với ASEAN hoặc EU, nơi có hệ thống giao thông kết nối tốt, hàng hóa có thể được vận chuyển bằng xe tải hoặc xe container xuyên biên giới dễ dàng.

• Ưu điểm: Linh hoạt, giao hàng tận nơi (door to door), phù hợp với hàng hóa cồng kềnh đi khoảng cách ngắn.
• Nhược điểm: Bị giới hạn bởi điều kiện đường sá, dễ bị ảnh hưởng bởi ùn tắc và quá trình thông quan tại cửa khẩu.

Ví dụ: Vận chuyển rau quả từ Việt Nam sang Trung Quốc bằng xe container qua cửa khẩu Lạng Sơn là một phương án quen thuộc của nhiều doanh nghiệp xuất khẩu nông sản.

>> Tìm hiểu thêm về Vận tải đường bộ

4. Vận tải đường sắt

Vận tải đường sắt là phương thức đang được chú trọng trong những năm gần đây, đặc biệt là khi tuyến đường sắt Á – Âu được khai thác mạnh mẽ. Với những tuyến đường dài từ Trung Quốc sang châu Âu, vận tải đường sắt có thể cân bằng giữa thời gian và chi phí vận chuyển.

• Ưu điểm: Ổn định, ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết, chi phí thấp hơn so với hàng không.
• Nhược điểm: Bị hạn chế về số tuyến đường, không linh hoạt như đường bộ.

Ví dụ: Một công ty Đức có thể nhập khẩu quần áo từ Trung Quốc thông qua vận tải đường sắt thay vì đường biển để tiết kiệm thời gian nhưng vẫn giữ được chi phí hợp lý.

>> Tìm hiểu thêm về Vận tải đường sắt

5. Vận tải đa phương thức

Ngoài các phương thức riêng lẻ, doanh nghiệp có thể kết hợp nhiều phương thức để tối ưu thời gian và chi phí. Vận tải đa phương thức giúp tận dụng thế mạnh của từng loại hình vận tải, tạo ra các tuyến logistics hiệu quả nhất.

Ví dụ phổ biến: Vận chuyển hàng từ Mỹ về Việt Nam có thể kết hợp đường biển (Mỹ – cảng Hải Phòng) và đường bộ (từ cảng về kho khách hàng), giúp tiết kiệm chi phí mà vẫn đảm bảo giao hàng đúng thời gian.

Nhìn chung, việc lựa chọn phương thức vận tải quốc tế cần cân nhắc nhiều yếu tố: đặc điểm hàng hóa, thời gian giao hàng mong muốn, ngân sách logistics... Tùy vào nhu cầu cụ thể, doanh nghiệp có thể chọn phương án tối ưu nhất hoặc kết hợp nhiều phương thức để đảm bảo hiệu quả cao nhất.

>> Tìm hiểu thêm về Vận tải đa phương thức

Những yếu tố ảnh hưởng đến vận tải quốc tế

Vận tải quốc tế là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhưng không phải lúc nào hàng hóa cũng được vận chuyển suôn sẻ từ điểm A đến điểm B. Nhiều yếu tố có thể tác động đến chi phí, thời gian và hiệu quả của các hoạt động logistics xuyên biên giới. Dưới đây là những yếu tố chính ảnh hưởng đến vận tải quốc tế mà doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần lưu ý.

1. Chi phí nhiên liệu và giá cước vận tải

Giá nhiên liệu luôn là một biến số quan trọng trong hoạt động vận tải quốc tế. Khi giá dầu tăng cao, các hãng tàu biển, hãng hàng không hay công ty vận tải đường bộ đều sẽ tăng phụ phí nhiên liệu, kéo theo chi phí vận chuyển hàng hóa đội lên đáng kể.

Ngoài ra, giá cước vận tải cũng bị chi phối bởi cung – cầu thị trường. Ví dụ, trong giai đoạn cao điểm (peak season), khi nhu cầu vận chuyển tăng mạnh, cước phí vận tải biển hay hàng không thường tăng vọt. Ngược lại, thời điểm thấp điểm (low season), các hãng vận tải có thể giảm giá hoặc đưa ra các chính sách ưu đãi để thu hút khách hàng.

2. Các chính sách thương mại và quy định hải quan

Mỗi quốc gia có hệ thống luật lệ riêng về xuất nhập khẩu, và những thay đổi trong chính sách có thể ảnh hưởng lớn đến vận tải quốc tế.

Chẳng hạn, chính sách thuế quan (tariff), hạn ngạch nhập khẩu hay các biện pháp kiểm soát như kiểm tra an toàn thực phẩm, chứng nhận nguồn gốc xuất xứ có thể làm chậm quá trình thông quan. Nếu bạn từng làm thủ tục nhập khẩu hàng thực phẩm vào châu Âu, chắc hẳn sẽ hiểu sự khác biệt giữa hàng hóa được EU ưu đãi thuế và hàng bị áp thuế cao do không tuân thủ quy tắc xuất xứ.

Ngoài ra, căng thẳng thương mại giữa các quốc gia cũng tác động mạnh mẽ đến vận tải quốc tế. Điển hình như cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung từng khiến nhiều doanh nghiệp phải thay đổi chiến lược logistics, tránh các tuyến vận tải qua những khu vực bị ảnh hưởng bởi thuế quan cao.

3. Yếu tố thời tiết và thiên tai

Thời tiết xấu và thiên tai có thể làm gián đoạn hoạt động vận tải một cách đột ngột. Các cơn bão lớn ở Đại Tây Dương hay khu vực châu Á – Thái Bình Dương có thể khiến tàu container phải thay đổi hành trình, gây chậm trễ trong giao hàng.

Sự cố kênh đào Suez năm 2021 là một ví dụ điển hình. Khi con tàu Ever Given bị mắc kẹt trên kênh đào, hàng trăm tàu container khác bị trì hoãn hành trình, gây ra tình trạng ùn ứ hàng hóa nghiêm trọng trên toàn cầu. Sự cố này cho thấy chỉ một biến cố bất ngờ cũng có thể tác động nặng nề đến chuỗi cung ứng và vận tải quốc tế.

4. Sự phát triển của công nghệ và số hóa

Ngày nay, công nghệ đang thay đổi cách thức hoạt động của ngành vận tải quốc tế. Hệ thống theo dõi lô hàng thời gian thực (real-time tracking), trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý chuỗi cung ứng hay blockchain trong quản lý chứng từ vận tải giúp tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và rủi ro.

Ví dụ, nền tảng TradeLens sử dụng công nghệ blockchain để số hóa dữ liệu vận chuyển, giúp các bên liên quan (hãng tàu, nhà xuất nhập khẩu, cơ quan hải quan) truy cập thông tin minh bạch và giảm thiểu các thủ tục giấy tờ rườm rà. Điều này không chỉ rút ngắn thời gian xử lý mà còn giúp giảm chi phí vận tải quốc tế đáng kể.

Những yếu tố trên tác động trực tiếp đến hiệu quả của hoạt động vận tải quốc tế, từ đó ảnh hưởng đến doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Với bối cảnh thị trường ngày càng biến động, việc theo dõi và thích ứng linh hoạt với các yếu tố này sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí và giảm thiểu rủi ro.

Xu hướng phát triển của ngành vận tải quốc tế

Ngành vận tải quốc tế đang thay đổi chóng mặt dưới tác động của công nghệ, nhu cầu thương mại và các yếu tố địa chính trị. Nếu bạn đang hoạt động trong lĩnh vực logistics hoặc xuất nhập khẩu, việc nắm bắt được những xu hướng này sẽ giúp bạn tối ưu hóa quy trình và đưa ra các quyết định chiến lược đúng đắn.

1. Ứng dụng công nghệ và tự động hóa

Công nghệ đang là động lực quan trọng thay đổi ngành vận tải quốc tế. Các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT) và blockchain giúp tăng hiệu quả, giảm chi phí và đảm bảo tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.

• Blockchain trong vận tải: Cung cấp một hệ thống minh bạch, an toàn để quản lý chứng từ vận tải như vận đơn điện tử (e-BL), đồng thời giảm thiểu gian lận.
• IoT và cảm biến thông minh: Giúp theo dõi vị trí, nhiệt độ, độ ẩm của hàng hóa theo thời gian thực, rất hữu ích với ngành vận tải lạnh.
• Tự động hóa kho vận: Robot hỗ trợ bốc dỡ hàng hóa, giảm sự phụ thuộc vào lao động thủ công và cải thiện tốc độ xử lý đơn hàng.

2. Vận tải xanh và bền vững

Việc giảm phát thải khí nhà kính trong vận tải quốc tế đang là ưu tiên lớn của nhiều doanh nghiệp. Những thay đổi đáng chú ý bao gồm:

• Sử dụng nhiên liệu sinh học và nhiên liệu thay thế: Hãng tàu Maersk đã sử dụng methanol xanh để vận hành tàu biển, giảm phát thải CO₂ đáng kể.
• Tối ưu hóa tuyến đường: Các hãng vận tải ứng dụng phần mềm AI để tìm tuyến vận chuyển tối ưu nhằm tiết kiệm nhiên liệu và giảm thời gian giao hàng.
• Xe tải và tàu điện: Dần thay thế phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe.

3. Sự thay đổi trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Đại dịch COVID-19 và các bất ổn địa chính trị đã buộc nhiều doanh nghiệp xem xét lại chiến lược chuỗi cung ứng của mình. Một số xu hướng nổi bật:

• Đa dạng hóa nguồn cung: Giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất (chẳng hạn như Trung Quốc), thay vào đó tìm thêm nguồn cung từ các quốc gia khác như Việt Nam, Mexico, Ấn Độ.
• Xu hướng 'Nearshoring' và 'Friendshoring': Doanh nghiệp dần chuyển dây chuyền sản xuất đến các quốc gia lân cận hoặc quốc gia có quan hệ thương mại thân thiện để giảm rủi ro.
• Mô hình kho hàng linh hoạt: Các công ty sử dụng nhiều kho hàng hơn, ở vị trí gần khách hàng cuối để rút ngắn thời gian giao hàng.

4. Thương mại điện tử thúc đẩy vận tải quốc tế

Sự bùng nổ của thương mại điện tử khiến nhu cầu vận chuyển hàng hóa quốc tế tăng mạnh, đặc biệt là ở lĩnh vực vận tải hàng không và vận tải chặng cuối (last-mile delivery). Các xu hướng đáng chú ý:

• Gia tăng vận chuyển hàng nhỏ lẻ (LCL, parcel shipping): Xu hướng mua sắm online quốc tế qua Shopee, Amazon, Alibaba khiến nhu cầu vận chuyển hàng lẻ tăng mạnh.
• Logistics thương mại điện tử (E-logistics): Các ông lớn như Amazon, Alibaba đang đầu tư mạnh vào hệ thống kho bãi và vận tải riêng để tối ưu hóa quy trình fulfillment.
• Ship hàng nhanh hơn: Người tiêu dùng mong đợi thời gian giao hàng nhanh hơn, thúc đẩy các hãng vận tải cải thiện hiệu suất vận hành.

Ngành vận tải quốc tế đang tiến vào thời kỳ thay đổi mạnh mẽ, với sự kết hợp của công nghệ, áp lực môi trường và sự điều chỉnh chuỗi cung ứng. Những doanh nghiệp theo kịp các xu hướng này sẽ có lợi thế lớn trong môi trường cạnh tranh toàn cầu.

Tóm lược

Vận tải quốc tế đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, giúp hàng hóa lưu thông giữa các quốc gia một cách hiệu quả. Với nhiều phương thức vận chuyển như đường biển, đường hàng không, đường bộ và đường sắt, doanh nghiệp có thể lựa chọn giải pháp phù hợp nhất với nhu cầu của mình. Tuy nhiên, hoạt động này chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như chi phí, cơ sở hạ tầng, chính sách thương mại và biến động thị trường.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, ngành vận tải quốc tế đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ, ứng dụng công nghệ hiện đại và phát triển các giải pháp bền vững. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả logistics mà còn tối ưu chi phí và giảm tác động đến môi trường, tạo ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp tham gia vào thị trường quốc tế.

 

---